Vertaald proza

BOEKEN NR. 10, SEPTEMBER 2016

Philippe Claudel: De boom in het land van de Toraja

door Stijn De Cauwer

In de nieuwe roman van Philippe Claudel krijgt het hoofdpersonage, net terug van een lange reis naar Indonesië, op een dag een bericht van zijn goede vriend Eugène dat hij kanker heeft. Een paar maanden later zal hij aan de ziekte sterven. Ook voor Claudel zelf was het schrijven van de roman een reactie op het sterven van een goede vriend. Het hoofdpersonage, die steeds vertelt in de ik-vorm, lijkt erg op Claudel en heeft er veel aspecten mee gemeenschappelijk. Hij is een filmregisseur – Claudel is naast schrijver ook regisseur – , hij is afkomstig uit de Lorraine en hij houdt van bergbeklimmen. De flamboyante levensgenieter Eugène was zijn filmproducent en zijn discussiepartner bij het uitwerken van al zijn ideeën en projecten.

Ook al lijkt het hoofdpersonage als twee druppels water op de schrijver en krijgt de lezer het gevoel dat hij een autobiografische roman aan het lezen is, toch vallen het hoofdpersonage en Claudel niet samen. Claudel heeft zelf herhaaldelijk benadrukt dat het hier om een personage gaat, onder meer tijdens zijn lezing vorig jaar in Leuven. Toch is het een personage dat opgebouwd is uit elementen van het leven van Claudel, zodat we als het ware een fictie-portret krijgen van Claudel, deels uit zijn leven gegrepen, deels verzonnen. Duidelijk fictief zijn bij voorbeeld de films en andere werken die het hoofdpersonage heeft gemaakt. Dit persoonlijke aspect maakt het een bijzonder werk in het oeuvre van Claudel.  
In het begin van De boom in het land van de Toraja vertelt het hoofdpersonage over zijn reis naar Sulawesi, waar de Toraja wonen. Het hele leven van de Toraja draait rond de dood. Ze hebben uitgebreide rituelen als iemand overleden is. Zo worden overleden kindjes bewaard in de holten van een boom, de boom waar de titel naar verwijst. De volstrekt andere omgang met de dood in de wereld van de Toraja is het begin van de rode draad die doorheen de roman loopt: hoe kunnen we omgaan met de dood van dierbaren? Naast de beschrijving van het proces van de ziekte en de uiteindelijke dood van Eugène, komen er nog een reeks andere personages aan bod die het hoofdpersonage heeft gekend en die plots overleden zijn. Zo is er een vroegere klasgenoot in het internaat die het nooit kon verkroppen dat zijn geliefde hem afwees en die zelfmoord heeft gepleegd. Verder is er ook een goede vriend waar het hoofdpersonage een liefde voor de bergen mee deelde, en waar hij lange beklimmingen mee samen deed. Tijdens een van die beklimmingen werden ze overvallen door een storm en werd zijn vriend gedood door een bliksem. Het is alsof de pogingen van de verteller om met de dood van Eugène om te gaan oudere ervaringen met de plotse dood van een vriend oproept.  
 
Maar het overlijden van geliefden is niet het enige onderwerp van deze roman. Claudel verweeft zijn reflecties over de dood met beschrijvingen van de verschillende liefdes in het leven van het hoofdpersonage. Zo is er Florence, zijn ex-vrouw, met wie hij nog steeds een heel hechte band heeft en af en toe nog steeds de liefde bedrijft, ook al hebben ze nu andere levens. Terwijl de levens van de verteller en Florence steeds verder uit elkaar lijken te gaan, begint de verteller ook een nieuwe relatie met de Kroatische Elena. Aan de hand van deze twee personages biedt Claudel reflecties over het ontstaan van nieuwe liefdes, over het verglijden van oude liefdes en over ouderdom en jeugd.
 
Wie het werk van Claudel kent, weet dat zijn boeken vaak de dood van een geliefde of een ander personage als uitgangspunt hebben. Claudel is gefascineerd door de dingen die onze levens plots overhoop kunnen halen en de diverse manieren hoe mensen hiermee weten om te gaan. Ondanks het duistere thema is De boom in het land van de Toraja geen loodzwaar boek, vol neerslachtige reflecties over de dood en verval. Integendeel. Claudel roept de kleine dingen op die ons leven waardevol maken, van kleine gedeelde momenten tot jeugdherinneringen. En hoe we steeds opnieuw iets nieuws weten op te bouwen voorbij alle verlies. Hierdoor is het een mooi, menselijk boek, met een plaats voor de menselijke zwaktes en twijfel. Een apart gegeven is dat Claudel soms bestaande personen opvoert in de roman. Zo komen de bekende Franse acteur Michel Piccoli of Beth Gibbons, zangeres van de groep Portishead, in de roman voor. En niemand minder dan Milan Kundera duikt ook zowaar onverwacht op.
 
Amsterdam : De Bezige Bij 2016, 207 p. Vert. van L'arbre du pays Toraja door Manik Sarkar. ISBN 9789023497967
 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri