Vertaald proza

BOEKEN NR. 3, FEBRUARI 2016

Marceline Loridan -Ivens: En je kwam niet terug

door Jan Baes

‘De Nazi’s hadden verloren, maar het was te laat, veel te laat om blij te zijn. Het lijden was te hevig geweest… En waar was jij? Ik dacht alleen aan jou.’    
Vijftien jaar was ze, Marceline Rosenberg, toen ze samen met haar vader, begin 1944, werd opgepakt om, via het verzamelkamp Drancy, naar het oosten te vertrekken. ‘We gaan naar Pitchipoi’, klonk het daar (Jiddisch voor het onbekende) in antwoord op de vragen van bange kinderen. Het zouden de vernietigingskampen zijn : hij,  Sjlomo, naar Auschwitz, zij, Marceline, een drietal kolometer verderop naar Birkenau. Net voor ze werden gescheiden had de vader aan zijn  dochter nog gezegd: ‘Jij zult misschien terugkeren omdat je jong bent, ik zal niet terugkomen’. En op het slordige  briefje dat hij liet oversmokkelen - hun allerlaatste contact - stond als aanhef ‘Lieve kleine meid’ met onderaan ‘Sjlomo’. De rest is ze vergeten. In de verschrikkelijke omstandigheden waarin ze moest trachten te overleven was er immers geen tijd voor herinnering - alles stond ‘in het teken van de dood’.
  
Ze zal ook later met geen mogelijkheid meer kunnen achterhalen wat er verder in het briefje stond. Maar vaders beeld had zich intussen zodanig in haar wezen vastgezet dat  
het haar hele verdere leven zou bepalen, om nu, bijna zeventig jaar later, voor het eerst weer op te duiken in het relaas van de gebeurtenissen die ze voor het eerst (met de hulp van journaliste en schrijfster Judith Perrignon) op schrift zou stellen.   
 
De dwangarbeid in het kamp waar de crematoria dag en nacht werkten, de dodenmars naar Bergen-Belsen, het transport naar Raghun en de bevrijding op 10 mei 1945 door de Russen uit Theresienstadt. De terugkeer naar Frankrijk, waar het antisemitisme nog volop heerst, de moeder die haar niet staat op te wachten en waarmee ze nooit een band zou krijgen, twee zelfmoordpogingen, de zelfdoding van een zus en van haar jongste broertje Michel, die de lieveling was van vader. Eén grote ellende, waaraan ze zich langzamerhand zou onttrekken door haar werk bij de televisie als documentairemaakster en door haar twee huwelijken (zonder kinderen), waarvan vooral het tweede, dat met de dertig jaar oudere Nederlandse cineast Joris Ivens (‘je bent getrouwd met je vader!’) een zegen is geweest voor haar zwaar aangetast gemoed.   
 
En je kwam niet terug is een aangrijpende getuigenis die, naast het zoveelste relaas van de verschrikkingen die mensen elkaar kunnen en willen aandoen, ook nogal wat kleine kantjes van de Franse samenleving blootleggen. Zoals wanneer Bollène (de plaats waar de familie woonde) het besluit neem ook de naam van de vader op het monument van de gesneuvelden te vermelden en Marceline heel wat moeite heeft om er de vermelding Auschwitz te laten aan toevoegen. Haar vader was immers niet voor Frankrijk gestorven maar door Frankrijk de dood ingejaagd.  
 
Amsterdam : De Bezige Bij 2016, 111 p. Vert. van: Et tu n'es pas revenu door Reintje Ghoos en Jan Pieter van der Sterre. ISBN 9789023496151
 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri