Vertaald proza

Colm Toibin: De lege familie

door Kris van Zeghbroeck

De Ierse auteur Colm Tóibín (1955) was in Ierland vooral bekend voor zijn journalistieke columns en reisverhalen. Hij kende zijn eerste internationale doorbraak met de voor de Man Booker Prize genomineerde roman The Blackwater Lightship (2000). Maar het was met de populaire Impac Award voor The Master (2004 — gebaseerd op het leven van Henry James) dat hij echt een brede wereldwijde kring van lezers achter zich kon scharen. Voor Tóibín, die The Penguin Book of Irish Fiction (2000) samenstelde, bouwt de moderne Ierse literatuur voort op een traditie waarbinnen fictie per definitie niet opgewassen is tegenover de alles overweldigende Ierse werkelijkheid. Dus wordt vaak afstand genomen van het moederland, zodat ontwrichting en ontworteling belangrijke thema’s geworden zijn binnen de Ierse literatuur. Het Ierse sociale weefsel komt vooral aan bod in de uitvergroting van de kleine details die weinig zeggen over de samenleving op zich, maar des te meer over de menselijke drijfveren. Daarom neemt Tóibín afstand van de gemakkelijke Ierse stereotypering en kiest hij voor de vaak tegengestelde beweegredenen die de mens in zijn handelen drijven. Met Brooklyn (2009), bekroond met de Costa Book Award voor beste roman, exploreert Tóibín de gevoelswereld van vervreemding en identiteit, over en weer getrokken tussen Ierland en de Verenigde Staten. Thema’s als Ierland, ontworteling, identiteit en homoseksualiteit zijn steeds opnieuw aan de orde in Tóibíns oeuvre. Zo ook in zijn kortverhalen waarvan hij met Mother and Sons (2008) en The Empty Family (2010 — vert. De lege familie) tot nu toe twee bundels publiceerde. Waar verraad en vervreemding in moeder-zoonrelaties centraal stond in de eerste bundel, focust Tóibín in de negen verhalen van de tweede bundel op de desintegratie van persoonlijke relaties en de afzondering van de buitenwereld. In verschillende Europese locaties van Dublin tot Barcelona worden personages op een bepaald moment van hun leven geconfronteerd met het verleden waarvoor ze op de vlucht waren. Daarbij staat steeds een vorm van terugkeer naar de (lege) familie(banden) centraal. Alleen beantwoordt een terugkeer nooit aan de verwachtingen die tijdens de afwezigheid werden opgebouwd, wat spanningen met zich meebrengt.
Wat godsdienst aangaat, lijkt het gemakkelijker om de Ier uit de religie te halen dan de religie uit de Ier. Zijn recente novelle The Testament of Mary (2012 — vert. Het testament van Maria), verschenen bij de nieuwe uitgeverij World Editions, is een bewerking van zijn tweede toneelstuk, Testament (in 2011 opgevoerd werd tijdens het Dublin Theatre Festival met de actrice Marie Mullan in de hoofdrol). Met de titel wijkt Tóibín af van de traditioneel mannelijke lijn van apostelen en testamenten, zoals Michèle Roberts eerder deed met de roman The Secret Gospel of Mary Magdalene (1984). Bovendien heeft zijn Maria geen boodschap aan het goddelijke karakter van Jezus: voor haar is hij niet zozeer de zoon van God, maar haar eigen vlees en bloed. Het is het mythische karakter van Jezus’ legende die maakt dat Maria in ballingschap, jaren na de kruisiging van Jezus, door de officiële instanties verhoord wordt. Zelf wil ze de wonden uit het verleden niet opnieuw openen, maar onder druk van de wachters die op zoek zijn naar een verklaring, vertelt ze — haast tegen zichzelf — met tederheid en woede het verhaal van een moeder die gebukt gaat onder het feit dat ze haar zoon niet kon redden. De ongeletterde, door en door menselijke vrouw staat ver van de Marialegende uit de cultuurgeschiedenis. Ze laat een sterke indruk na met het orale testament van haar moeizame moeder-zoonrelatie, die maakt dat ze op haar oude dag geen toevlucht in het geloof kan vinden. Het is typisch voor Tóibín om zijn thema’s in verschillende literaire vormen steeds opnieuw aan te kaarten. Hij voegt er telkens weer een betekenisvolle laag aan zijn oeuvre mee toe.
Na The Blackwater Lightship en The Master haalde Tóibín met The Testament of Mary voor de derde maal een nominatie voor de Man Booker Prize binnen. Als hij voor de vierde keer genomineerd wordt met zijn nieuwe roman Nora Webster (verschijnt oktober 2014 in het Verenigd Koninkrijk) zal hij ook met de vanaf 2014 toegelaten Amerikaanse competitie rekening moeten houden. Intussen maakt Tóibíns toneelstuk furore op Broadway (Tony Award for Best New Play — het stuk loopt vanaf mei 2014 in het Londense Barbican) en werd een audioboek uitgebracht met de stem van Meryl Streep.


Colm Toibin, De lege familie, De Geus Breda, 2012, 315 p., € 22,5. ISBN 9789044520392. Vert. van: The empty family door Anneke Bok

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2012

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri