Vertaald proza

Timur Vermes: Daar is hij weer

door Erik de Smedt

Literatuur kan een loopje nemen met de historische werkelijkheid. 66 jaar na diens blijkbaar mislukte zelfmoord laat de Duitse schrijver Timur Vermes Adolf Hitler ontwaken op een terrein in Berlijn-Mitte. Dat biedt hem de gelegenheid na te gaan wat Hitler over het huidige Duitsland zou denken en vooral hoe dit Duitsland met de Führer zou omspringen. Men houdt de man met het snorretje voor een voortreffelijke lookalike, een acteur die zich volledig met zijn personage identificeert. Hij wordt opgemerkt door een paar mediamensen, die hem een rol in een komische tv-show aanbieden. Al gauw haalt hij met fanatieke redevoeringen en scherpe replieken hoge kijkcijfers. Zijn stijgende populariteit brengt echter ook narigheid mee: hij krijgt het aan de stok met (uitgerekend) het boulevardblad Bild, veegt voor het oog van tv-camera’s de partijtop van de extreemrechtse NPD de mantel uit vanwege hun slapheid, zorgt voor ophef op het Oktoberfest en wordt door neonazi’s in elkaar geslagen. Die slachtofferrol maakt hem helemaal tot lieveling van alle andere partijen, die hem als potentiële stemmenmagneet maar al te graag in hun rangen willen opnemen. Voor Hitler het signaal dat de tijd gekomen is om zijn eigen beweging op te richten met als slagzin ‘Niet alles was slecht’.
De verhaallijn is dun. Vermes heeft het zich met het gebrek aan weerstand tegen de herrezen Hitler ook gemakkelijk gemaakt. Als de oma van Hitlers secretaresse haar kleindochter bezweert niet langer voor de man te werken die haar Joodse familie heeft laten vermoorden, laat Vermes zijn hoofdpersonage even in burgerkleding de vrouw bezoeken en in één niet eens scènisch weergegeven alinea ompraten. Het is ook te simplistisch dat haast niemand in de fanatieke ‘acteur’ Hitler een neonazi ziet. Toch heeft deze satirische roman kwaliteiten. De vertelling in de ik-vorm geeft de auteur volop de kans Hitlers snoeverige, megalomane en bizarre redeneringen te parodiëren. Er worden tics gekarikaturiseerd, bijvoorbeeld zijn eeuwige militarisme, zijn plotse woede-uitbarstingen en zijn neiging tot ellenlange pseudogeleerde monologen. Dat er sinds 1945 zoveel tijd is verstreken en Hitler dus op tal van veranderingen in Duitsland moet reageren, is een bron van hilariteit. De wijze waarop hij voor ons vanzelfsprekende tijdverschijnselen en uitvindingen in zijn kader interpreteert en er daardoor ook het ongerijmde van blootlegt, is vaak geestig en verfrissend, om te zwijgen van de talrijke misverstanden die ermee gepaard gaan. Het spreekt vanzelf dat het leesplezier toeneemt naarmate je beter op de hoogte bent van het historische personage, de geschiedenis en de politiek toen en nu. Bijzonder amusant zijn de dialogen, onder meer die wanneer Hitler in een Turkse stomerij zijn naar benzine (!) stinkende uniform gaat laten reinigen of in de tv-studio de degens kruist met de partijvoorzitster van Die Grünen.
In Duitsland werd Er ist wieder da in de kortste tijd een bestseller. De acteur Christoph Maria Herbst heeft in een verbluffende pastiche van Hitlers tongval de Duitse roman als luisterboek (Lübbe Audio) op zes cd’s ingelezen. Een staaltje ervan is te beluisteren op ‘Joetjoeb’, zoals Hitler het hier schrijft. Het boek wordt weldra verfilmd. Hitlers hoogdravende en wat archaïsche jargon is door Liesbeth van Nes bewonderenswaardig goed vertaald, zonder dat de vlotheid eronder lijdt. Daar is hij weer is een niet erg diepgaande, maar vermakelijke satire.


Timur Vermes, Daar is hij weer, De Bezige Bij Antwerpen Antwerpen, 2013, 319 p., € 22,5. ISBN 9789085424918. Vert. van: Er is wieder da door Liesbeth Van Nes. Distributie: WPG Uitgevers

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2013

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri