Vertaald proza

Günter Grass: De box

door Erik de Smedt

Hoewel nogal wat werk van hem een autobiografische inslag heeft, is Grass pas laat met een echt autobiografisch boek naar buiten gekomen. De rokken van de ui (De Leeswolf 2007, nr. 4, p. 251), waarin Grass zijn leven tot eind de jaren '50 uit de doeken deed, sloeg in als een bom. Dat hij erin opbiechtte bij de Waffen-SS te zijn geweest, was groot nieuws en stelde de vele (ook literaire) kwaliteiten van het boek in de schaduw. Over zijn privéleven ? vier vrouwen, acht kinderen ? is hij in zijn boeken zwijgzaam geweest, en in dit vervolg van zijn autobiografie wil hij dat blijkbaar corrigeren. De box heeft de vorm van een sprookje in negen hoofdstukken, waarin de oude vader zijn kinderen in wisselende constellaties honderduit laat vertellen. Waar en hoe ze hebben gewoond, de relatie tussen hun ouders, puberstreken, het ontstaan van de verschillende boeken van hun vader en diens grafisch werk, vaders maatschappelijke en politieke engagement ? al die biografische gegevens passeren de revue, gebroken weliswaar door de wisselende perspectieven van de kinderen en getemperd (of gecensureerd) door de verteller die hen allemaal 'heeft uitgevonden'. De grote verbindende draad in dit bewogen leven is Mariechen (in werkelijkheid Maria Rama), die tot op hoge leeftijd Grass' huisfotografe is geweest. De kiekjes voor het familiealbum en ter documentatie van het werk krijgen hier echter een speelse uitbreiding.
Het fototoestel van Mariechen ('de box') is een soort toverdoos. Het kan fotograferen wat je eigenlijk alleen maar kan wensen, het kan gebeurtenissen uit het verre verleden van lang voor de uitvinding van de fotografie op de gevoelige plaat vastleggen én het kan in de toekomst kijken. Dit nu eens 'technische' sprookjesmotief, dat je ook als metafoor van Grass' verbeeldingsrijk realistische wijze van vertellen en schrijven kunt zien, zorgt af en toe voor levendige effecten in een voorts bijna knus burgerlijk voortkabbelend boek. De box heeft inderdaad veel weg van samen naar oude fotoalbums kijken en gefragmenteerde herinneringen ophalen ? gezellig voor wie deel van het gezin uitmaakt, maar voor de buitenwacht algauw vervelend en weinig relevant. Natuurlijk is Grass een publieke figuur en is het ontstaan van zijn werk iets wat zijn grote lezersschare kan interesseren. Maar wie ooit een biografie over hem of Fünf Jahrzehnte: ein Werkstattbericht (2001) heeft gelezen, heeft daar veel meer uit vernomen dan uit deze toch weer heel discrete herinneringen. Dat Grass egocentrisch is, verschillende vrouwen nodig had om rust te vinden, aan die rust voor het ontstaan van zijn werk veel belang hecht en nooit een speelvader is geweest ? zulke bekende informatie is niet echt wat je van een autobiografie verwacht. Waar hij met De rokken van de ui het zwijgen doorbrak, lijkt Grass er met De box ? hoe praatziek het boek ook is ? eerder naar terug te keren. De auteur wilde nu duidelijk eens geen potten breken en zijn kinderen en vrouwen (die allemaal onder fictieve namen optreden) een kleine hommage bezorgen of na verwaarlozing tegenover hen iets goedmaken. In de verteltrant blijft het typisch Grass: zintuiglijk, vol aandacht voor stoffelijke details, mimetisch in de weergave van jongerentaal (die natuurlijk bij ons heel anders is dan in Duitsland) en met knipoogjes naar maatschappelijke ontwikkelingen in vooral de jaren '60 en '70. Maar te knus en uiteindelijk te mild toedekkend om van een belangrijk boek te kunnen spreken.

Günter Grass, De box, Meulenhoff Amsterdam, 2009, 199 p., ill. € 21,5. ISBN 9789029085199. Vert. van: Die Box : Dunkelkammergeschichten door Gielkens, Jan

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2009

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri