Nederlands proza

Maarten Asscher: Bekentenissen van een nieuwsgierig mens

door Erik de Smedt

Onder een motto van Fernando Pessoa ? "Alles is de moeite waard / Indien de ziel niet klein is" ? heeft Maarten Asscher her en der verschenen stukjes gebundeld, die het midden houden tussen columns en mini-essays. Ze zijn alfabetisch gerangschikt, van 'Abaga' tot 'Zwaartekracht', en beslaan 1 à 3 bladzijden. Asscher confronteert er het encyclopedische weten met het persoonlijk beleven. Hij observeert iets in zijn dagelijkse omgeving ? dat kan iets heel banaals zijn ? en borduurt erop voort met gedachten en leesherinneringen. Meestal maakt hij daarbij nog een verrassende gedachtesprong. Hij schrijft over laatste woorden en eerste woorden, applaus, betekenis zonder dat er betekenis is bedoeld, over wat er allemaal in een damestasje zit en de schilderende chimpansee Congo. Hij denkt na over een omschrijving van geluk, het ideaal van kennisoverdracht, het opmerken van bijzondere coïncidenties, handen wassen, door een onbekende gegroet worden, de opsomming, de irrationele behoefte om te weten hoe iets afloopt, het sinistere van de mededeling "We moeten eens praten". Niet altijd zijn de aanleidingen banaal; soms hebben ze iets existentieels. Wat is het beste moment om je autobiografie te schrijven? Wat zeg je tegen elkaar als de wereld op het punt staat te vergaan? Wat is een mens nog die geen eigen spullen meer bezit? Eigenlijk is Asscher een niet aan theorie en methode gebonden cognitief wetenschapper, een moderne Encyclopedist. Hij verwoordt zijn bevindingen helder en elegant, en sluit zijn stukjes meestal af met een mooie pointe. Het stukje 'Marcheren' bijvoorbeeld, over oudere echtparen, eindigt als volgt: "De zwakte van de een maal de zwakte van de ander is hun kracht. Hun volharding jegens elkaar is zowel hun hoogste treurigheid als hun grootste triomf." Zijn geestelijke waakzaamheid is uitzonderlijk: "Niet alleen foto's en films, ook in boeken ? evenzeer in poëzie als in detectives ? kan op elke plaats een onthullende waarheid, een onverwachte openbaring verscholen staan." Zijn weetgierigheid werkt aanstekelijk, zijn belezenheid en openheid voor wat hij tegenkomt niet minder. "Men zou elke dag zo intens moeten leven dat wat er gebeurt altijd speciaal lijkt te zijn: de lichtval bij avond, de muziek die er klinkt, geluiden die van buiten komen, dreigende wolken, een plotselinge omslag in het weer, de geur van een vroege herfst. Waarom zou je wachten op begrafenissen, etentjes of huwelijken om daar bijzondere effecten in op te merken?" Asscher brengt op een bescheiden manier in praktijk wat Picasso over kunst zei: "Kunst wast het alledaagse stof van onze ziel."

Maarten Asscher, Bekentenissen van een nieuwsgierig mens, Augustus Amsterdam, 2008, 271 p., € 19,9. ISBN 9789045701554

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2008

deze pagina printen of opslaan