Nederlands proza

Oek De Jong: Een man die in de toekomst springt

door Erik de Smedt

Met de naam Oek de Jong worden vooral verhalen en romans verbonden. Dat hij daarnaast een voortreffelijke essayist is, wordt duidelijk in deze voor het eerst in 1997 verschenen bundel, waarvoor hij de Busken Huetprijs ontving. Hij werd in deze tweede druk vermeerderd met een geruchtmakend essay over W.F. Hermans. De bundel begint met sfeervolle reisverhalen over Egypte en Sicilië, waarin bevreemding en dreiging de boventoon voeren. Dat de auteur een studie kunstgeschiedenis achter de rug heeft en een begenadigde kijker is, blijkt uit diepgravende essays over de kunst van Caravaggio, Johannes Vermeer -- aanbevolen lectuur voor wie onder de indruk is van 'Girl with a Pearl Earring' -- en Caspar David Friedrich. Ze zijn tevens een relaas van de wisselvallige persoonlijke omgang met die oeuvres. Daarop volgen enkele stukken over dichters: het geslaagdst en enthousiasmerend over Herman Gorter, vrij anoniem en déjà lu over Paul Van Ostaijen, intrigerend over F.C. Terborgh. In het lange essay over het wereldbeeld van Willem Frederik Hermans brengt De Jong zijn fascinatie door en kritiek op de eenzijdige meester van het sadistische universum scherpzinnig over. In een briljante psychologische analyse voert hij dit wereldbeeld terug op de persoonlijke trauma's van de auteur. Ook wijst hij op Hermans' bekrompen receptie van het logisch-positivisme en het paradoxaal genoeg onveranderlijke, stabiele karakter van een visie die zo door de chaos is geobsedeerd: "Dit wereldbeeld is uiteindelijk niets anders dan een verweer, het dient om greep te krijgen op de wereld, en het is een bezwering." Nog sterker autobiografisch dan de andere essays zijn het in memoriam Frans Kellendonk en een mooi synthetisch stuk over de schrijver Kellendonk: 'Dronken van taal'. Hier komt een thema naar voren dat aan de hele bundel ten grondslag ligt: het metafysische verlangen bij een generatie die het dogmatische geloof heeft afgezworen. Een vaak geciteerd stuk 'Niet-handelen, niet-weten' behandelt De Jongs fascinatie voor mystiek. De bundel besluit met een poëticale visie op wat een roman waardevol maakt. Die twee laatste springen door hun nuchtere en nogal anonieme aanpak uit de toon. Het gros van deze essays is echter zo bevlogen, diepgaand en persoonlijk dat ze Een man die in de toekomst springt meer dan lezenswaard maken.

Oek De Jong, Een man die in de toekomst springt, Augustus Amsterdam, 2004, 250 p., ill. € 19,9. ISBN 9045702827

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2004

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri