Nederlands proza

Sybren Polet: Verboden tijd

door Erik de Smedt

Als creatieve duizendpoot Sybren Polet zijn autobiografie schrijft, mag je gegarandeerd meer verwachten dan de chronologische opsomming van de gebeurtenissen die zijn leven hebben getekend. Uiteraard vormen ze de basis van dit boek: de kinderdroom om verhaaltjesschrijver en ontdekkingsreiziger te worden, de jeugdjaren in Kampen, het Mekka van de Gereformeerden (17 kerkgenootschappen, 18.000 inwoners), de relationele driehoek vader-moeder-kind, de soms wrede kinderspelletjes, de tijd als onderduiker tijdens de Tweede Wereldoorlog, de afrekening met het calvinisme, twaalf ambachten en dertien ongelukken in vredestijd, het verblijf in Zweden waar hij zijn latere vrouw Cora ontmoet, de reizen naar Spanje, de Canarische Eilanden, Marokko en een lange tocht met twee oplichtsters door de Sahara. Terug in Amsterdam zijn er (nogal discreet) de contacten met de mede-Vijftigers, de eerste stappen in poëzie en proza en later toneel, afgewisseld met nieuwe reizen naar de Noordkaap en de toeristisch geworden Gelukzalige Eilanden. Een constante is de strijd om het levensonderhoud, waarbij geld in het laatje komt door het schrijven van gedenkboeken voor jubilerende bedrijven. Uit die ervaringen groeit het Schrijversprotest in de jaren '60, een actie die leidt tot de oprichting van het Fonds voor de Letteren.

Je doet het boek onrecht aan als je het vastpint op deze objectiveerbare herinneringen. Het fascinerendst is Polets openhartige zelfanalyse van zijn menselijke en creatieve groeiproces. De lezer wordt deelgenoot van zijn worsteling met het geloof, de soms beknellende relatie met een op het hysterische af ondernemende moeder en een bescheiden, lijdzame vader, een concurrerende broer die hem tot in zijn schrijverschap achtervolgt. Depressies wisselen af met haast mystieke topervaringen waarin de wereld met een geweldige intensiteit wordt waargenomen. De ontdekking van de erotiek, het langzame ontbolsteren als schrijver, de vrijwillig aanvaarde naïviteit in relaties, het achtervolgen van wildvreemden in steden -- het zijn slechts enkele van de fascinerende rode draden in deze autobiografie. Tegelijkertijd ontstaat een portret van een groot stuk Nederlandse cultuurgeschiedenis in de twintigste eeuw. Maar het boek is vooral een ode aan de wisselwerking van werkelijkheid en verbeelding. Polet last herhaaldelijk thematisch of in gevoelservaring verwante passages uit zijn literaire werk in. Dat is enigszins opmerkelijk, omdat hij beweert slechts eenmaal een autobiografische belevenis in zijn romans verwerkt te hebben. Bedoeld zal dan wel zijn 'ongewijzigd', want de andere geciteerde fragmenten tonen toch een nauwe band tussen de beleefde en de beschreven werkelijkheid. Als er echter één ding is dat je uit deze ongelooflijk rijke autobiografie meedraagt, is het de armzaligheid van een vaste werkelijkheidsvisie en het geloof aan een identiteit uit één stuk: ik en iks liggen in Polets oeuvre dicht bij elkaar. "Geen vaste identiteit. Overal zíét mijn verbeelding iets wat er niet was, ziet andere beeldingen of openingen naar verbeeldingen [...] ik besta ten slotte voornamelijk uit mogelijkheden." Geschreven leven is een indrukwekkende autobiografie. Diepgravend en veelomvattend, openhartig zonder een zweem van koketterend exhibitionisme, glashelder van stijl. De delen II en III verschijnen in 2005.

www.sybrenpolet.nl is een uitgebreide website van en over Sybren Polet, met autobiografische teksten, omslagen en (ook oudere) besprekingen van zo goed als al zijn werken.

Sybren Polet, Verboden tijd, Wereldbibliotheek Amsterdam, 2005, 223 p., € 19,5. ISBN 9028420630

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2005

deze pagina printen of opslaan