Vertaald proza

Robert Menasse: Kentering

door Erik de Smedt

Roman, een intellectueel van middelbare leeftijd, keert in 1989 terug van een jarenlang verblijf in Brazilië. Zijn moeder is in Komprechts, een dorp in Beneden-Oostenrijk, een nieuw leven begonnen. Ze heeft in Richard een veel jongere levenspartner gevonden en zweert voortaan bij biodynamische landbouw. Haar zoon bekijkt alles op afstand, beperkt zich tot het registreren van de omgeving op videocassette, net zoals hij dat in Sao Paulo placht te doen. Het dorp Komprechts lijkt intussen in een stroomversnelling terecht te zijn gekomen. Tijdens de opvoering van het toneelstuk van onderwijzer Trisko rukt de brandweer uit tot over de Tsjechische grens, voor een brand die bij nader inzien een noorderlicht blijkt te zijn. De sociaal-democratische burgemeester Adolf König ziet zijn gemeente ten prooi vallen aan werkloosheid en bedrijfssluitingen. Om uit het slop te raken wordt met veel reclame een nieuw project gelanceerd: de oude steengroeve wordt een ecotoeristische attractie. Het succesverhaal wordt echter gedwarsboomd door een moord en een geheimzinnig ongeval. Het enthousiasme van Romans moeder is intussen bekoeld. Roman heeft er genoeg van als een kind te worden behandeld en ontvlucht het verstikkende leven. De val van het IJzeren Gordijn ontgaat hem.

In dit sluitstuik van Menasses 'Trilogie van de ontgeestelijking' wedijveren het komische en het tragische met elkaar. Het gemeenschappelijke thema van de verschillende verhaallijnen is de moeizame zoektocht naar identiteit in een wereld die volop aan het veranderen is. Oud en nieuw, primitief magisch denken en rationele nieuwlichterij leveren slag. De combinatie van plattelandsidylle en gecontroleerde Europese structuurhervormingen zorgt slechts voor schijnharmonie. Menasse evoceert de verwarring in korte, indringende hoofdstukken, enigszins voorspelbaar in de satire op de plaatselijke politiek en de groene escapades van de possessieve moeder, onthutsend in de nu eens ingehouden, dan weer barokke tragiek. Een minpunt is dat de flashbacks op het leven in Brazilië nogal kunstmatig aan de handeling in Oostenrijk worden toegevoegd. Als beeld van de gelijktijdigheid van het ongelijktijdige aan de vooravond van de 'Wende' is de roman echter best verdienstelijk.

Robert Menasse, Kentering, De Arbeiderspers Amsterdam, 2003, 144 p., € 17,95. ISBN 9029531061. Vert. van: Schubumkehr door Beers, Paul

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2003

deze pagina printen of opslaan