Nederlands proza

Cox Habbema: Mijn koffer in Berlijn, of Het sprookje van de Wende

door Erik de Smedt

De Nederlandse actrice, filmmaakster en schouwburgdirectrice Cox Habbema werkte meer dan twintig jaar in Oost-Berlijn. Was ze daar altijd al een buitenbeentje -- ze kon bv. makkelijker reizen dan haar Oost-Duitse collega's --, dan heeft ze het nu moeilijk met de verkettering van wat eens de DDR is geweest. Chronologisch en thematisch van de hak op de tak springend, vertelt ze over haar indrukken van het land, haar werk, haar contacten, de vakanties, de kunst om te overleven in een staat die op het randje van het totalitarisme voor zijn burgers 'zorgde'. Ze gaat de hete hangijzers niet uit de weg: de alomtegenwoordige staatsveiligheid met zijn talloze informele medewerkers, de politieke gevangenis in Bautzen, wrijvingen met de censuur, de beperkte voorraad aan levensmiddelen en het gebrek aan comfort. Ze weigert echter de voordelen van het leven in het socialistische Duitsland onder de mat te vegen: een uitstekende gezondheidszorg, gelijkberechtiging op de werkvloer, een vanzelfsprekende solidariteit en een bloeiend, voor iedereen toegankelijk cultureel leven. Pas als de sociale en culturele prestaties van de mensen in de DDR en hun rol in de hereniging zal zijn erkend en wanneer de gelijke kansen tussen oost en west zijn hersteld, zal de Duitse eenheid echt zijn voltooid. Voor het grootste deel bestaat dit boek uit herinneringen en flarden van gesprekken met (niet altijd duidelijk gesitueerde) Ossies en Wessies, vóór, tijdens en na de Wende (Duitse hereniging). Nog in 2001 keert de auteur naar Berlijn terug en tekent ze de onwennigheid, het wederzijdse onbegrip en de frustraties in oost en west op. Jammer genoeg lijkt Hobbema's tekst oppervlakkig geredigeerd; hij wemelt van inconsequente spelling en slordige zinsbouw. Waarom de structuur zo springerig en op het randje af chaotisch is, blijft een raadsel. Het boek bevat vooraan wel een beknopte tijdstafel over de naoorlogse Duitse geschiedenis en achteraan een summier register over genoemde personen en instellingen, maar wie niet met de (voor)geschiedenis van de Wende vertrouwd is, kan dit boek bezwaarlijk als inleiding lezen. Wie op de hoogte is van de 'officiële' geschiedschrijving, kan in dit ooggetuigenverslag evenwel talrijke sprekende feiten en feitjes vernemen, die tot het collectieve bewustzijn van de DDR behoren, maar doorgaans niet in de boeken staan.

Cox Habbema, Mijn koffer in Berlijn, of Het sprookje van de Wende, Van Gennep Amsterdam, 2002, 198 p., € 17,5. ISBN 9055153303

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2002

deze pagina printen of opslaan