Nederlands proza

Geert Van Istendael: Alle uitbarstingen

door Erik de Smedt

Toen hij vroeger wetenschapper en daarna journalist was, zat Geert van Istendael gewrongen met de objectiviteit die van hem werd verwacht. Omdat hij zijn eigen mening zo lang voor zich moest houden, voelt hij zich als essayist en columnist vermoedelijk de koning te rijk. Deze verzamelbundel toont hoe goed het genre hem ligt. Van Istendaels kennis op het gebied van ruimtelijke ordening, economie, Europese geschiedenis en politiek komt hem van pas, ook als hij schijnbaar alleen maar op zoek gaat naar een Engelse theepot of het heeft over een of andere vergeten plek in eigen land. De combinatie van historisch besef, een vleugje nostalgie en heilige verontwaardiging over 'la pensée unique', het verblinde markt- en vooruitgangsdenken, zorgt voor gedocumenteerde en gedreven stukken. Dat de auteur zijn taal meesterlijk beheerst, de in hem zittende barsheid en (zelf)spot de vrije loop laat en af en toe de zaak behoorlijk op de spits drijft, staat garant voor uren leesgenot.

Van Istendael noemt zichzelf een burgerlijke reactionair met anarchistische trekjes. Natuurlijk moet je ook dat met een korrel zout nemen, maar hij weet overtuigend aan te tonen dat het vroeger in een aantal opzichten inderdaad beter was. Wat goed is voor de economie, is niet altijd goed voor de mens; massaproductie kan niet tippen aan ambachtelijke schoonheid en duurzaamheid; verkeer heeft ons onze stiltegebieden ontnomen; de sinds de val van het communisme zo verachte DDR had ook positieve kanten enz. Toch vervalt hij niet in simplistisch zwart-witdenken: wie in België het dorp idealiseert, is blind voor het feit dat er geen echte dorpen meer bestaan. Anderzijds: wie in een afgelegen dorp in Frankrijk woont, kan tegenwoordig met de hele wereld verbonden zijn. Naast uitgesproken polemische stukken bevat deze verzameling ook eerder informatieve teksten, zoals in de afdeling 'Belgisch reisboek'. Wie het eigen land dacht te kennen, moet eens de stukken over het kerkhof van Laken, de protestanten van de Borinage, de marmergroeven van Rance, het unieke van Den Haan en Vivenkapelle lezen. Bij de teksten over literatuur zijn er prachtige inleidingen over de dichter Bertolt Brecht en de toneelschrijver Heiner Müller.

Voor deze ruime selectie (een 60-tal stukken) werd geput uit Bekentenissen van een reactionair (1994), Anders is niet beter (1996) en Nieuwe uitbarstingen (1999). Een tiental essays en columns zijn niet eerder in boekvorm verschenen. Wie Van Istendaels uitbarstingen nog niet kent, of er gemist heeft, mag deze kans niet laten liggen.

Geert Van Istendael, Alle uitbarstingen, Atlas Amsterdam, 2001, 414 p., € 11,36. ISBN 9045007363

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2001

deze pagina printen of opslaan