Vertaald proza

Georg Büchner: De brieven

door Erik de Smedt

Tot vandaag wijzen de speelplannen van onze theaters op het genie van de jong gestorven Georg Büchner (1813-1837). Bij ons zijn vooral zijn stukken Wozzeck, Dantons dood en Leonce en Lena bekend, in mindere mate de prachtige novelle Lenz. In 1987 verscheen bij de International Theatre Bookshop het Verzameld werk in Nederlandse vertaling. Een moedige kleine uitgeverij waagt zich nu aan de brieven, die uitstekend zijn vertaald. Het boek bevat zowel brieven aan als van Büchner, samen een honderdtal. Dat compenseert enigszins de desastreuze toestand waarin Büchners correspondentie is overgeleverd. De brieven van zijn Straatsburgse verloofde Minna Jaeglé zijn grotendeels vernietigd, van een aantal brieven van Büchner zijn slechts fragmenten bewaard. Toch resteren er voldoende brieven om de verschillende stadia in Büchners ontwikkeling te documenteren. Tijdens zijn studie geneeskunde in Straatsburg wordt hij geconfronteerd met de nog verse geschiedenis van de Franse revolutie. In Gießen (Hessen) richt hij samen met andere politiek actieve studenten de 'Gesellschaft der Menschenrechte' op, waaruit het pamflet voor de landarbeiders en kleine boeren ontstaat met de befaamde woorden 'Friede den Hütten! Krieg den Palästen!' Büchner moet wegens een opsporingsbevel vluchten naar Straatsburg, begint te schrijven, verhuist naar Zürich waar hij als asielzoeker wordt erkend en sterft kort daarna aan een tyfusinfectie.

Büchner komt hier naar voren als een geëngageerd waarnemer, woedend over het onuitroeibare sociale onrecht in het versnipperde Duitsland, sceptisch tegenover de liberale hervormingsgezinden en tegenover elke revolutie die niet gedragen wordt door het volk. De brieven bevatten talrijke in vergetelheid geraakte namen en toespelingen op historische gebeurtenissen, die in de noten secuur worden toegelicht. Dat het om eindnoten gaat, bemoeilijkt het lezen soms wel. Er ontstaat een levendig tijdsbeeld van het pre-revolutionaire Duitsland. Naast hun (literair-)historische relevantie fascineren deze brieven door de authenticiteit van Büchners politieke en intellectuele zoektocht, en door de briljante scherpte waarmee hij zijn inzichten formuleerde.

Georg Büchner, De brieven, Van Gruting Westervoort, 2000, 112 p., ill. € 599. ISBN 9075879091. Vert. door Gielkens, Jan

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2000

deze pagina printen of opslaan