Nederlands proza

Rudi Fuchs, Franz Kaiser (int.): Markus Lüpertz

door Erik de Smedt

De ondertitel (In ‘t god’lijk licht) van dit catalogusboek bij de retrospectieve tentoonstelling in het Gemeentemuseum Den Haag verwijst naar een reliëf in de monumentale ingangshal: ‘Eer het God’lijk licht in d’openbaringen van de kunst’. Dat klinkt hoogdravend en oneigentijds, maar de Duitse kunstenaar Markus Lüpertz (1941) heeft sinds de jaren zestig dan ook gewerkt aan een oeuvre waarin schilderkunst en sculptuur weer op een voetstuk worden geplaatst. Schilderijen zijn volgens hem ‘existentiële elementen van de werkelijkheid’. Kunstenaars helpen de mensen hun wereld te scheppen. Hij heeft een eigen antwoord gegeven op de identiteitscrisis van de kunst sinds de avant-garde door te zoeken naar een beeldtaal tussen abstractie en figuratie. In zijn eerste aanzetten schildert hij nog in de Cobratraditie van Asger Jorn en Karel Appel, maar al gauw vindt hij eigen onzinnige voorwerpen uit, die hij serieel, met kleine varianten herhaalt. Het worden zijn grootse ‘dithyrambische’ schilderijen: lussen of loops, gezaagde staande of liggende boomstammen in sublieme felle kleuren, als een soort geometrische oerbeelden. Vooral deze werken blijven tot de verbeelding spreken. Begin jaren zeventig schildert hij zogenaamde Duitse motieven zoals aren en helmen. Later meet hij zich met grote namen uit de kunstgeschiedenis als Picasso, Poussin en Marées. Zijn schilderijen die citaten uit Alice in Wonderland als titel dragen, zijn geen illustraties, maar vertonen een verwantschap in sfeer. Zijn reusachtige sculpturen, die hij beschildert, zijn gebaseerd op de menselijke figuur — ruw, imponerend en bijna expressionistisch (‘Hercules’). In zijn nieuwste schilderijen grijpt hij terug naar oude meesters en speelt hij vaak met de lijst en kleine formaten om het schilderij als het ware te ‘vangen’. Ze tonen vaak abstracte landschappen, al dan niet met enkele schetsmatige figuren.
Het ruime beeldgedeelte bevat meer dan 280 werken; naast schilderijen en sculpturen ook werk op papier, allemaal voortreffelijk gereproduceerd. Ze zijn niet chronologisch maar thematisch gegroepeerd. Het inleidende tekstgedeelte bestaat uit een mooi maar nogal formalistisch essay van Rudi Fuchs over de herhaling van motieven en de straling van kleur en licht bij Lüpertz. Het wordt gevolgd door een uitgebreid gesprek met de kunstenaar. Lüpertz neemt geen blad voor de mond, laat zich cultuur- en tijdkritisch uit en bespreekt in detail zijn ontwikkeling en voorkeuren. ‘Ik heb nooit nagedacht over ideeën. Het is voor mij niet belangrijk wát ik schilder, maar dát ik schilder, en dat schilderen heeft consequenties die voortvloeien uit ambachtelijke processen.’ In de marge wordt telkens verwezen naar werk dat verder in het boek staat afgebeeld. Franz-W. Kaiser gaat in te algemene bewoordingen in op de context van Lüpertz’ kunstenaarschap en diens zorgvuldig gecultiveerde dandyeske imago van ‘koning der schilders’. Gelukkig zijn zijn korte toelichtingen bij elk thema concreter en relevanter. Een uitvoerige lijst van tentoonstellingen en een al even uitgebreide internationale bibliografie ronden dit mooi uitgegeven boek af. Of al het werk van Lüpertz zoveel aandacht verdient, is een punt van discussie. In mijn ogen ligt zijn waarde vooral in de dithyrambische schilderijen van de jaren zestig en zeventig, die hij nooit heeft overtroffen.

Rudi Fuchs, Franz Kaiser (int.), Markus Lüpertz, Ludion Gent, 2011, 313 p., ill. € 29,9. ISBN 9789461300263. Distributie: WPG Uitgevers

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2011

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri