volw. non-fictie

Margot Dijkgraaf: Spiegelbeeld en schaduwspel

door Marjan Bex

Hella S. Haasse (1918-2011) is een van de meest bekroonde schrijvers van Nederland: onder meer de Constantijn Huygensprijs en de P.C. Hooftprijs werden haar deel. Bovendien ontving ze in 2004 de prestigieuze Prijs der Nederlandse Letteren. Dat ze ook veelzijdiger is dan ze vaak wordt voorgesteld, bewijst het nieuwe boek van journaliste Margot Dijkgraaf.
Tijdens de vele ontmoetingen van Dijkgraaf met Hella S. Haasse, bezwoer ze steeds weer geen biografie over haar te schrijven. Bepaalde persoonlijke verhalen die Haasse haar vertelde, dienden ook absoluut als vertrouwelijk gezien te worden. Haasse argumenteerde dat wat er over haar geweten diende te zijn, in haar boeken te vinden was. Bovendien bleken de ‘zwarte schriften’ met daarin nare en pijnlijke dingen uit haar leven die naar eigen zeggen nog niet openbaar gemaakt konden worden, en waarover Haasse meermaals sprak, na haar dood verdwenen. Zijn ze ook in de papierversnipperaar beland waar Haasse aan het einde van haar leven zo dol op was ? Ondanks die vele restricties is Margot Dijkgraaf erin geslaagd met Spiegelbeeld en schaduwspel een oprecht beeld te schetsen van de schrijfster. Dat doet ze door een grondige analyse van haar werk te combineren met fragmenten uit de gesprekken. Haar boek is opgedeeld in thema’s, zoals ‘Indië en de natuur’, ‘Ontheemding’, ‘De vrouw en het huwelijk’ en ‘Engagement’. Steeds weet Dijkgraaf de relevante passages uit Haasses oeuvre te lichten. Die passages duidt ze via secundaire bronnen, maar vooral ook via de gesprekken. Onwillekeurig ontstaat zo wel degelijk een beeld van de persoon achter het oeuvre, namelijk een vrouw die tegelijk moeder, echtgenote en schrijfster was en die zich op meerdere vlakken niet ten volle erkend zag. Niet in haar huwelijk, want de weg naar een toneelcarrière werd vroegtijdig stopgezet omdat haar echtgenoot zulke ambities niet zag zitten. Niet door de literaire kritiek, die het steeds maar bleef hebben over de grote drie (Hermans, Reve, Mulisch. En tenslotte, aan het einde van haar leven, niet langer door haar vergrijzende lezerspubliek, dat ook steeds meer leek te nemen. Toch is Haasse niet bitter, maar veeleer berustend; in de gesprekken met Dijkgraaf, zo blijkt, blijft ze het belang van (kennis over) geschiedenis benadrukken.
De analyse van Dijkgraaf is voldoende kritisch en weet via de al genoemde thema’s een brug te slaan tussen haar essayistische werk (bijvoorbeeld Krassen op een rots), haar historische romans (Het woud der verwachting, De scharlaken stad) en de Indische romans (Oeroeg, Sleuteloog).
Ze wisselt in haar beschrijving de verschillende bronnen voldoende af om van Spiegelbeeld en schaduwspel een meeslepend verhaal te maken over een veelzijdig en rijk oeuvre.
Eerder publiceerde Haasses Querido-redactrice Patricia de Groot al in samenwerking met Hella S. Haasse Ik besta in wat ik schrijf, een boek over leven en werk van de schrijfster, gebaseerd op foto’s en citaten uit de boeken, en ook Anthony Mertens poogde haar werk te duiden in Retour Grenoble, een weergave van de gesprekken die hij had over haar werk toen ze samen de trein naar Grenoble namen. Geen enkel van de voornoemde werken is echter zo volledig en systematisch als Spiegelbeeld en Schaduwspel. Deze uitgave noopt tot (her)lezing van het volledige oeuvre van één van de grootste schrijvers van Nederland.


Margot Dijkgraaf, Spiegelbeeld en schaduwspel, Querido Amsterdam, 2014, 351 p., € 22,5. ISBN 9789021455181. Distributie: WPG Uitgevers

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2014

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri