Vertaald proza

Jorge Semprún, Régis Debray (naw.): Oefening in overleven

door Jan Baes

1945-2005. Een drankje in de bar van Hotel Lutetia, een Parijs bouwwerk dat zestig jaar geleden een opvangcentrum was voor kampslachtoffers, roept bij de auteur 'fantomen uit het verleden' op, net als de wandeling die hij even voordien maakte langs Hotel Majestic op de Avenue Kléber. Beide gebouwen waren tijdens de Tweede Wereldoorlog in handen van de Gestapo en dus plaatsen die een verzetsman beter kon vermijden. Dat gold ook voor Jorge Semprún (1923-2011). Als lid van Jean-Marie Action, een onderdeel van het grote Buckmaster-verzetsnetwerk, organiseerde hij wapendroppings, pleegde hij sabotagedaden en hielp hij geallieerde piloten onderduiken. Nadat hij in september 1943 werd opgepakt — 'opperste voorzichtigheid was niet ons sterke punt' — werd hij gemarteld en kwam hij in Kamp Buchenwald terecht.
In de bar van Hotel Lutetia schiet Semprún een gesprek over de martelpraktijken te binnen, dat bedoeld was om de verzetslui voor te bereiden op het ergste. Toen het uiteindelijk zijn beurt was, hielp dat gesprek hem de pijn te doorstaan en zijn makkers niet te verraden. Het zou hem zelfs nog meer aan hen binden. 'Het vermogen van de mens om zijn menselijkheid tot uitdrukking te brengen door zichzelf te overstijgen. Door zijn eigen eindigheid te overstijgen', luidt het. De ervaring van het lijden betekende immers ook het ervaren van broederschap.
Na de oorlog zou Semprún als lid van de Spaanse communistische partij meehelpen om de oppositie te organiseren in het land van Franco. Hij leefde op het scherpst van de snede, onder de voortdurende angst gearresteerd te worden, maar met de illusie te ijveren voor een betere samenleving. Na de schijnprocessen in Praag in 1962, waarbij voormalige medestanders en kampgenoten het leven zouden laten, komt hij tot besef van de realiteit: 'il se pourrait que la vérité fût triste'. Een geschil met Santiago Carrillo is de druppel die de emmer doet overlopen: Semprún kapt met de revolutie en gaat schrijven. 'Ik voelde alleen het verlangen mijn bestaan tegen het licht te houden, de lichtheid ervan te bepalen.' Zo ook in 2005, waarbij die wandeling door Parijs richting Lutetia hem ertoe brengt een nieuw boek op te zetten. Een cyclus of een suite 'waaraan geen einde komt', maar die door zijn plotse dood onafgewerkt is gebleven. Exercices de survie, wat meteen een overzicht had moeten zijn van alle thema's die hij ooit had neergeschreven. Een reconstructie van het leven zoals hij het zelf had ervaren. Het zal bij het eerste deel blijven, waarin Semprún het thema 'martelen' op geheel eigen wijze benaderd, omzichtig, in een omsingelende beweging. De tekst draait als het ware in kringetjes rond, een beetje zoals in een draaikolk waarbij een papieren bootje steeds sneller en sneller de diepte in wordt gezogen.

Jorge Semprún, Régis Debray (naw.), Oefening in overleven, Meulenhoff Amsterdam, 2014, 126 p., € 16,95. ISBN 9789029089272. Vert. van: Exercices de survie door Marianne Kaas. Distributie: Meulenhoff Boekerij

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2014

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri