Vertaald proza

BOEKEN NR. 5, MEI 2024

Brenda Navarro: Het geluid van een lichaam

door Hugo Van Hoecke

De eerste bladzijde van deze confronterende roman is nog niet eens achter de rug of je moet al naar adem happen. De puberende Diego waar het verhaal in grote mate rond draait springt door het raam en slaat te pletter op de plaveien. Klaarblijkelijk had hij het zoeken opgegeven om in het reine te komen met zijn familie, zijn omgeving, het land waarin hij woonde, kortom zijn leven. ‘Zijn pijn had het gewonnen van zijn doorzettingsvermogen’. Voor zijn flink wat oudere zus, die op dat moment daar ver vandaan zit te babysitten, komt dat aan als een immense dreun. Want al was Diego bepaald geen lieverdje, doorheen zijn fratsen zag zij de rusteloze dromer, de onvoldane zoeker die zij eigenlijk zelf ook was. Met als resultaat dat, hoezeer hun wegen ook uiteenliepen, er in de loop der jaren tussen beiden een weliswaar soms hortende maar toch hechte band was blijven bestaan, een gevoel van lotsverbondenheid zeg maar -- tot die abrupt knapte. En daarom vertelt de zus nu vanuit eigen ervaren hun beider levensverhaal, zoals zich dat afspeelde van hun jeugdjaren in Mexico tot die vermaledijde dag. Niet chronologisch, maar vanuit de gefragmenteerde herinnering.
 
Het leven tot dan toe was voor beiden -- Diego en zijn zus -- geen rozentuin geweest. Diego verloor zijn vader al aan kanker eer hij hem goed en wel had leren kennen. Zijn zus was een voorhuwelijks ‘ongelukje’, vader onbekend. Hun gemeenschappelijke moeder, gekenmerkt als een vrouw ‘die zich nooit liet knuffelen en die niet knuffelde’, leverde vooral strijd met zichzelf. Heimelijk en met achterlating van haar beide kinderen gaat ze ervandoor naar Spanje om een nieuwe draai te vinden, ‘alsof ze al die tijd in Mexico half slapend door het leven was gegaan’. Pas negen jaar later zal ze de kinderen -- die dan geen kinderen meer zijn -- naar Spanje laten overkomen. Maar die voelen zich in dat land wat ze in werkelijkheid ook zijn: onwelkome migranten.
 
Hier moeten we even stilstaan bij de auteur. Brenda Navarro is sociologe, wetenschappelijk onderzoeker en feministe. Ze groeide op in Mexico, beviel er op relatief jonge leeftijd van een dochter, kreeg een stuk later nog een kind, en emigreerde als jonge moeder naar Spanje, waar ze een sociaal geëngageerd leven opbouwde. Parallel verlopend dus aan het verhaal dat we te lezen krijgen. Navarro’s persoonlijke beleving van beide leefwerelden, elk met eigen identiteit en eigen uitdagingen, werd blijkbaar inwendig opgeslagen om nu een uitlaatklep te vinden in Het geluid van een lichaam, fictief ingeklede roman maar ‘met allemaal dingen die ik met eigen ogen gezien heb’ (háár woorden). Hoe in Mexico gewelduitbarstingen bijna tot het ritueel behoren van alledag, maar waar tegelijk hechte familiebanden veiligheid bieden. Of Spanje, waar je weliswaar een minimum aan kansen krijgt, maar het zónder netwerk moet zien te rooien.  
 
Al geeft weliswaar de onstuitbare vloed aan familieherinneringen doorspekt met eigen reflecties die Diego’s zus opdiept uit haar geheugen een helder inzicht in de psyche van de hoofdfiguren -- Diego, zijn zus en hun moeder – toch lijkt hun functie in het boek grotendeels exemplarisch. Zij incarneren enkel de problemen die de kopzorgen vormen van een ganse samenleving. In de eerste plaats die welke te maken hebben met moederschap en opvoeding (‘Moederschap betekent levenslange opsluiting’, zegt Navarro ergens in een interview). Of problemen rond gewenst en ongewenst moederschap. Verder eenzaamheid en de behoefte aan zorg (‘Ook al verzorgde ik haar lichaam, zij verpleegde mijn eenzaamheid’). En daar overal doorheen: migratie en de tristesse van de migrant, die nergens thuis is, zich afvraagt ‘ben ik hiervoor op de wereld gezet?’, en al dan niet tot de conclusie komt ‘dat het leven niet eerlijk was’.
 
Met Het geluid van een lichaam heeft Brenda Navarro een gepassioneerd boek geschreven, aangedreven van binnenuit en met extra veel vaart verwoord, waarin de pijnervaringen onverminderd over je heen rollen en in hun geheel opbollen tot een schreeuw van onmacht: ‘Hoe kom je hier alleen doorheen, zonder iemand die je begrijpt?’ De roep verdampt in het ijle, maar lijkt best wel een appèl te zijn.
 
Brenda Navarro: Het geluid van een lichaam, Das Mag, Amsterdam 2024, 234 p. Vertaling van Ceniza en la boca door Joep Harmsen. ISBN 9789493320666. Distributie De Wolken


deze pagina printen of opslaan