Nederlands proza

BOEKEN NR. 5, MEI 2024

Alban Mik: Tegen beter weten in

door Lisanne Vroomen

Het literaire debuut van rechtsfilosoof Alban Mik, Tegen beter weten in, is een bundel waarin alle verhalen rondom hetzelfde thema draaien: de consequenties van daden en gedachten. De verhalen roepen vragen op als: hoeveel invloed heb je op de personen en gebeurtenissen om je heen en wanneer ben je ergens schuldig aan? De grens tussen wat de personages wel en niet kunnen beïnvloeden, verschilt daarbij per verhaal en wordt langzaam aan minder realistisch. Juist dat maakt de verhalen interessant.
 
Het openingsverhaal, ‘De achtervolging’, is nog realistisch. Hoofdpersoon Diederik loopt door Amsterdam naar huis. Voor hem uit loopt een vrouw en hij is bang dat zij denkt dat hij hem achtervolgt. Om haar te laten weten dat hij dat niet doet, gaat hij haar achtervolgen en zo wordt het misverstand in dit verhaal geboren. Hier leiden gedachten tot handelingen die wellicht niet zo slim of handig zijn, maar die wel in de echte wereld ook zouden kunnen plaatsvinden.
 
Dat gaat een stap verder in het verhaal ‘Meneer Cornelisse’. Hier worden gedachten direct omgezet in gebeurtenissen. Als meneer Cornelisse terwijl hij via de tv een voetbalwedstrijd volgt, zijn lievelingstrui uittrekt, heeft dat meteen gevolgen voor het nationale elftal. En dat dit niet alleen in het hoofd van het hoofdpersonage zo is, blijkt als de bondscoach plots bij hem voor de deur staat. Wat hij denkt dat gebeurt, gebeurt ook echt. Op die manier is hij aan heel veel zaken ‘schuldig’.
 
In elk verhaal uit de bundel hebben de keuzes van een van de personages consequenties voor een ander. In het ene verhaal leidt dat tot een plotselinge ontmoeting, in het andere tot een zelfmoord. Zeker bij de verhalen met heftigere consequenties rijst steeds de vraag tot waar iemands verantwoordelijkheid reikt? Als je onbedoeld iemand tot zelfmoord aanzet, ben jij dan schuldig?
 
De meeste verhalen spelen zich af in Amsterdam, wat het boek wel enigszins eentonig maakt. Het verhaal ‘Wachten op wat gaat komen’, dat zich afspeelt op een gevangeniseiland, is daardoor een welkome afwisseling. In dit verhaal gaat het niet alleen om schuld, maar ook om rolpatronen en verwachtingen. De gevangene op het eiland hebben na de nodige mishandeling hun rol dusdanig geaccepteerd dat ze niet eens vluchten als ze de kans krijgen.
 
Dit werpt ook weer een ander licht op andere verhalen uit de bundel. In hoeverre laten personages zich in het boek leiden door hun rol, bijvoorbeeld als verzorger, of als dader? Ik wil hierbij het verhaal ‘Hetgeen verborgen bleef’ aanhalen. Hoofdpersonage Milan wil zo graag dat zijn schuld erkend wordt, dat hij bereid is zijn misdaad een tweede keer te begaan. Alles beter dan onterecht als held gezien worden.
 
De schrijfstijl van de bundel is helder met korte zinnen en weinig beeldspraak. De weinige beeldspraak die er is, past echter naadloos in de setting. Zo loopt er iemand een Amsterdamse kroeg binnen met tanden ‘scheef als grachtenpanden’. Ook de vorm van sommige verhalen is raak gekozen. Het verhaal ‘Tot het tegendeel bewezen is’, is weergegeven als een telefoongesprek, waarbij je slechts één kant van het gesprek kan volgen. Hoewel dit aanvankelijk bevreemdend werkt, past deze vorm wel bij de huidige tijd. Hoe vaak horen we tegenwoordig niet dit soort halve gesprekken om ons heen?
 
Tegen beter weten is is een interessante bundel met mooie verhalen die aanzetten tot nadenken. Juist het veelvoud aan personages en omstandigheden maakt dat het thema schuld en verantwoordelijkheid goed uitgewerkt wordt. Het ene personage is duidelijk schuldig, het andere onschuldig, en ertussen in zit een heel gebied waarin het minder zwart-wit is. Net als in de werkelijkheid?
 
Alban Mik: Tegen beter weten in, Prometheus, Amsterdam 2024, 182 p. ISBN 9789044648027. Distributie L&M Books


deze pagina printen of opslaan