Supermarkt van Sovjethelden en Een trip naar het station

De 33ste aflevering in de Moldaviet-reeks van Uitgeverij Voetnoot is een bundel van twee korte werken van de Tsjechische auteur Jáchym Topol, de zoon van theaterschrijver en dichter Josef Topol en broer van muzikant Filip Topol. Supermarkt van Sovjethelden is een reisverslag en het eerste non-fictie werk van Topol dat in druk verscheen; Een trip naar het station is een novelle uit 1993 en was destijds Topols eerste prozawerk.  

Met name het reisverslag levert boeiende literatuur op. Topol en drie vrienden, een bevriend schrijver, een uitgever en een journalist, trekken te voet door Galicië in de Pools-Slowaakse grensregio. Het dunbevolkte en mysterieuze landschap is verminkt door een verleden vol grensconflicten, massamoorden en oorlogen. Topol, wiens persoonlijke verleden overigens stevig is vervlochten met de politiek geschiedenis van zijn vaderland, werkt onderweg aan een reisverslagje en probeert daarin de associaties en gevoelens die de omgeving bij hem en zijn reisgenoten oproepen, te vangen in korte zinsflarden en beknopte beschrijvingen.  
 
Het is uitermate verleidelijk om Topols reisverslag met Andrei Tarkovski’s slow cinema-klassieker Stalker te vergelijken, waarin een schrijver en een wetenschapper door een getormenteerde gids worden meegenomen naar ‘de Zone’, een verlaten gebied waar zich ooit een ramp moet hebben voorgedaan. In geografische zin liggen de locaties waar Stalker is opgenomen en het gebied waar Topol en zijn vrienden doorheen reizen niet zo ver bij elkaar vandaan. Bovendien ademen zowel Tarkovski’s klassieker als Topols reisdocument een sfeer van vergeefse verlatenheid en mysterieuze dreiging. Sommige beelden uit Stalker komen zelfs letterlijk terug in Supermarkt van Sovjethelden:  
 
‘Een eindje verderop staat een met struiken overwoekerde tank. Een mortier in de bramenstruiken. Geschutskoepels. Roestig prikkeldraad. Afgebladderde kanonnen. Ik ga op onderzoek, duik de struiken in. De brandnetels laten rode vlekken achter op mijn huid. Waarschijnlijk heeft zich hier een vleesetende soort ontwikkeld’.
 
Op andere momenten doet het reisverslag denken aan Kerouacs On the Road: de gejaagde schrijfstijl, de liefdevolle beschrijvingen van charismatische vrienden, de vermoeide avonden vol drank, drugs en eindeloze gesprekken. De jongensachtige bravoure van de vier vrienden contrasteert op aangename wijze met de passages waarin Topol de krijgsgeschiedenis (met name die van de Tweede Wereldoorlog) van de streek uit de doeken doet. De noten en het personenregister achterin zijn daarbij meer dan welkom en dragen aanzienlijk bij aan een beter begrip van de complexe geschiedenis die achter de beschreven landschapstaferelen schuilgaat.
 
De combinatie van Supermarkt van Sovjethelden en de vlot geschreven en originele novelle Een trip naar het station die erop volgt, levert een intrigerend boekje op, dat onmisbaar is in de boekenkast van iedere liefhebber van de Oost-Europese literatuur. Zeker voor iemand die de Pools-Slowaakse grensregio en/of Praag enigszins kent, zal dit boekje een feest zijn om te lezen.
 
Jáchym Topol: Supermarkt van Sovjethelden en Een trip naar het station, Voetnoot, Antwerpen 2022. 124 p. ISBN 9789491738821. Vertaling van Supermarket Sovetskych Hrdinu ; Vylet k Nádrazni Hale door Edgar de Bruin. Distributie EPO

© 2024 | MappaLibri