'Furne vond het prachtig als er een laag sneeuw over de
steden en de velden lag, [...] het decor voor een doop, en daar moest je
gebruik van maken door de wereld vanuit het niets te herscheppen, dus ging het
kind onverstoorbaar aan de slag met het glinsterende materiaal.'
Maar dan slaat de
aprilzon toe, raakt het rijk van de jonge Furne in verval en verdwijnt vrijwel
meteen.
'Modder, modder, nog eens modder en scherpe kiezelstenen, de harde realiteit,
en dan is er alweer een jaar voorbij.'
Voor Furne, de hoofdpersoon in
deze taalkundig wervelende tekst, is deze traumatische ervaring op zeer
jeugdige leeftijd de start van een leven dat gewijd zal worden aan 'de radicale
hervorming van het huidige systeem', zoals de titel heet van zijn Manifest, dat
de interesse zal wekken van professor Zeller, hoofd van een Stichting die Furne
een werkplek wil aanbieden om zijn project te realiseren.
Het voorstel komt maar net op
tijd, want de dertigjarige Furne ('er is niets waar hij niets op aan te merken
heeft') is dermate in moeilijkheden geraakt dat hij zich nog amper in leven kan
houden en zijn medebewoners in het flatgebouw steen en been klagen om de
overlast die hij hun berokkent. Dus komen Zellers afgevaardigde, Popelin, en
diens assistenten, Jones en Boton, Furne ophalen om hem over te brengen naar
Zellers instelling waar hij door Céleste grondig gewassen en volledig geschoren
wordt alvorens een ruw witlinnen pakje aangemeten te krijgen.
Furne, wiens stelregel is 'om
nooit af te wijken van de natuurlijke loop van zijn gedachten', maakt er kennis
met de kunstenaar Anton Pompe, die als enige zijn snor mag houden, en met zes andere
pensiongasten die de tafel delen in de gezamenlijke eetzaal. Vier mannen en
twee vrouwen in wie hij onmiddellijk uiterst geschikte medewerkers herkent, een
team dat hem zal helpen bij zijn onderzoek.
Er is Troost, een magere man die
het soepele lichaam, met zijn lange armen en benen gekruist, constant heen en
weer wiegt en enkel stopt wanneer Céleste de lepel naar zijn mond brengt. Naast
hem Marpon, die elke ochtend zijn humeur voor de dag kiest en zich vervolgens
schminkt in aangepaste stijl. Tegenover Furne zit Clara Lapse ('door de wijde
mouwen van haar jasje zijn haar polsen met hun ontelbare littekens zichtbaar,
een paarse schaalverdeling van wanhoop') aan wie hij meteen wil zeggen hoe mooi
ze is. Helaas ! 'De juiste woorden bestaan alleen op het puntje van zijn tong'
Naast haar aan
tafel zit mevrouw Caze, 'wier eetlust een feest voor het oog is' en die als er
niets meer te bikken valt 'zit te brullen en zichzelf te lijf gaat met haar
servet'. De oorlogsveteraan Cardone is de derde man im bunde, die met
evenveel decoraties als verwondingen in feite quitte speelt. En ten slotte is
er Tormenti, met zijn onafscheidelijke gereedschapskist ongetwijfeld een
waardevolle aanwinst, denkt Furne. Uitvinder immers van een notenkraker die het
smartelijke gekraak van de noten smoort. Een waardevolle gedachte die past in
Furnes hervormingsplan dat het menselijk gehoor wil uitrusten met 'een
verstelbare schelp en een regulerend ventiel, zodat iedereen zich kan
terugtrekken in stilte, geluiden kan uitfilteren en alleen hoeft aan te horen
wat hem aanspreekt'.
Voor Pompe heeft hij een zwak. Vooral wanneer hij deze in de douche, waar
ze allen door Céleste worden afgeschrobd, uit een tube tandpasta de mooiste
naakte Eva ziet boetseren die Furne ooit heeft mogen aanschouwen. Niet dat hij
er veel heeft gezien. In feite geen één.
Proper gewassen vertrekt de
groep onder begeleiding van Jones en Boton op excursie naar het platteland, wat
Furne op de gedachte brengt dat in een nieuwe wereld het wegennet moet worden
opgedoekt. 'Niemand heeft immers het recht iemand het pad op te dwingen dat
loodrecht op het pad van de reeën ligt.'
Het bezoek aan een boerderij,
een wandeling, een picknick, het zijn inspirerende momenten. Furne droomt van
een methode om de aarde te bombarderen met zijdevlinders, zodat de larven met
hun spinsel de hele wereld met dit zachtaardige element kunnen bedekken. Ideaal
materiaal dat zoals 'rubber uit zichzelf vief en veerkrachtig is'.
Wanneer tijdens de
picknick even een conflict dreigt, bedenkt hij meteen een oplossing om alle
'oorlogskiemen te verdelgen vooraleer ze tot ontwikkeling komen door het gehele
aardoppervlak te verstuiven met een mengsel van rozenessentie, rattenzaad en
een geheim ingrediënt dat hij nog niet kan onthullen', dit om te beletten dat
kwaadaardige regimes het middel zouden misbruiken om anderen uit te schakelen
en zo hun eigen macht te vergroten. Furne kent zijn pappenheimers.
De auteur van dit
verbeeldingsvolle verhaal, Éric Chevillard (1964), is een briljant exponent van
deze sinds ettelijke jaren rijk gediversifiëerde, experimentele en
onconventionele tak van de Franse literatuur. Uiterst productief en een van de
eerste auteurs om het internet te gebruiken voor korte autofictieve bijdragen
(een blog) onder de vorm van een journal extime. Origineel, speels,
taalvaardig, flirtend met het absurdisme, maar onder dat oppervlak kritisch en
lucide.
Rubber staat vast is een van zijn vroege romans,
maar absoluut karakteristiek voor zijn verdere literaire productie, zijn
stilistische aanpak, zijn nonchalante toon, zijn ongebreidelde fantasie die
soms al eens op hol dreigt te slaan, maar eveneens tot poëtische hoogten kan
stijgen. Lees de prachtige passages over de relatie tussen het lichaam en
de hand, of de prangende vergelijking tussen de menselijke samenleving en de
mierenmaatschappij. Een tekst met fantasierijke beschouwingen zeker, maar ook
een verhaal met intens menselijke en ontroerende personages.
In het vrijdagse katern van de Monde
des livres hield Chevillard tussen 2011 en 2017 een zeer geapprecieerd
feuilleton dat onder het mom van boekbesprekingen op ironische wijze blijk gaf
van pertinent literair en maatschappelijk inzicht. Het ware interessant geweest
om te zien hoe met die scherpe blik zijn eigen roman zou hebben besproken.
Éric Chevillard: Rubber staat vast, Vleugels,
Bleiswijk, 2020, 104 p. ISBN 9789078627982. Vertaling van Le Caoutchouc
décidément door Eva Wissenburg
© 2024 | MappaLibri