Vanaf negen jaar

JEUGDBOEKEN NR. 2, FEBRUARI 2020

Tine Mortier, Alain Verster (ill.): De koudste winter

door Sofie Brants

9+ - Tine Mortier staat bekend als een auteur die moeilijke thema’s niet uit de weg gaat. Zo schreef ze eerder al boeken over racisme (Bruin!, 2008) en omgaan met een zieke grootouder (Mare en de dingen). In De koudste winter verkent Mortier het onderwerp pesten, maar het zijn vooral de hiermee gepaard gaande eenzaamheid en isolement die het verhaal zullen beheersen.  
 
‘Het was de koudste winter sinds jaren. […]
Het was kouder dan de jongen ooit had meegemaakt.  
Kouder ook dan de oude man ooit had meegemaakt en hij was werkelijk ontzettend oud.’
 
Wanneer het begint te vriezen denkt de jongen dat hij daar voor iets tussen zit, want hij gooide verlaten zwaneneieren kapot tegen een boom. Mortier beschrijft hoe de jongen denkt te krimpen van dit geheim dat hij met zich meedraagt, tot hij het aan de oude man vertelt met wie hij samen in één huis woont. Ze hanteert hierbij een mooie, poëtische vertelstijl. Aandoenlijk is ook hoe ze de kruidenier schetst die, bij gebrek aan echte foto’s, zijn hond zelf tekent op de vermist poster.  
 
Diezelfde hond wordt uiteindelijk bevroren teruggevonden door Maura, de jongen zijn ergste pestkop, die hem aanziet voor een houtblok en vervolgens per abuis in de haard gooit. Ze komt het trauma niet te boven. Deze licht absurde situaties zijn kenmerkend voor het werk van Mortier en creëren een komische afleiding bij het reeds zwaar beladen thema.  
 
Het is de eerste samenwerking tussen de auteur en illustrator, maar wel eentje die meteen getuigt van een bijzondere dynamiek. Mortiers minutieus gekozen woorden zorgen ervoor dat je de koude in haar teksten bijna zelf kan voelen. De tekeningen dompelen de kijker dan weer onder in dromerige en zachte sneeuwlandschappen. Verster blijft trouw aan zijn gekende techniek, het doordrukken van oude foto’s en prenten, waardoor een soort van collage ontstaat met een nostalgisch karakter. Ook de onzekere en schuchtere houding van de gepeste jongen weet hij perfect te vangen in zijn beelden.
 
Er lijkt maar geen einde te komen aan de hardnekkige winterprik: de school gaat dicht en de jongen verdeelt zijn tijd nu enkel nog tussen het voederen van de vogels en de oude man. Hij leeft in een veilige routine, waardoor het pesten eerder een subthema wordt. Het alluderen op een mogelijke vriendschap tussen de jongen en zijn pester is hoopvol, maar misschien ook wel ietwat naïef.
 
‘In de hele tuin viel niet één vogel te bespeuren. Zelfs de winterkoninkjes, de enige die nog een beetje plezier in de sneeuw hadden, waren er niet meer. Er was niets meer wat bewoog, behalve de sneeuwvlokken.
De vogels waren weg.  
En met hen verdween het laatste beetje kleur.’
 
Het verdwijnen van de vogels zorgt voor een verandering in de vertrouwde omgeving van de jongen en schept een mistroostige en kleurloze voorstelling. Het koppelen van emoties aan de aanwezigheid van kleur is iets wat in meerdere kinderboeken al succesvol is gebleken en mist ook hier zijn effect niet. Wanneer de jongen een roodborstje vindt in de schuur fleurt het vogeltje pas op als de jongen besluit om opnieuw kleur, in de vorm van een rode trui, toe te laten in zijn leven. Het lied van het roodborstje kondigt de start van de langverwachte dooi aan.
 
Door verschillende eindes open te laten laat de auteur genoeg ruimte voor de verbeeldingskracht van de lezer. Mortier is kieskeurig in welke informatie ze wel dan niet deelt, wat de meer ervaren lezer een kans biedt om bepaalde elementen van het verhaal en hun symboliek in te vullen naar eigen interpretatie. De meest prangende vraag is echter wat de jongen te wachten staat na de dooi. Dat hij uit zijn cocon zal treden, is onvermijdelijk. Het pijnlijke besef dat de realiteit daarbuiten misschien niet anders zal zijn dan voorheen, is dat des te meer, al lijken enkele symbolen daar toch een geruststellend beeld in te schetsen.
 
De koudste winter kent een ontstaansgeschiedenis van maar liefst tien jaar. Het resultaat is een breekbaar verhaal om je (hart) aan te verwarmen tijdens sombere dagen.  
 
Tine Mortier: De koudste winter, De Eenhoorn, Wielsbeke 2019, 66 p. : ill. ISBN 9789462914377 

deze pagina printen of opslaan