Vanaf twaalf jaar

JEUGDBOEKEN NR. 2, FEBRUARI 2020

Elke Sannen: Eén is altijd gelijk aan één

door Martina van der Logt

12+ - Eén is altijd gelijk aan één is het schoolvoorbeeld van een bildungsroman, waarbij de jonge protagonist op zoek gaat naar zingeving en harmonie in zijn leven. ‘Wat is de zin van alle ellende?’ De hoofdpersoon Elia heeft zich in het totalitaire systeem van eiland Beleza ontwikkeld als een gekooid dier. Hij zit vol woede over zijn overleden vader, het onrechtvaardige dictatoriale systeem en de zorg om zijn kwetsbare moeder. In de loop van het verhaal evolueert Elia steeds meer van een onderdrukte jongen naar een vrijgevochten jongeman.  
 
Opa Poder (de Ouwe) neemt Elia onder zijn hoede. Opa blijkt een aanhanger te zijn van het hindoeïsme en hij probeert Elia met deze filosofie de juiste gereedschappen te geven om zijn emoties te kanaliseren. In de tweede helft van het boek zien we een kentering in de mindset van Elia. Hij wil werken aan zichzelf. De wijsheden vliegen je vanaf dat moment dan ook om de oren:
 
‘’De ziel wil alles beleven, zowel de mooie als de lelijke dingen.’ De ogen van de Ouwe boren zich diep in de mijne. ‘De ziel doet dat om eruit te leren en te groeien.’’
 
Ook ontluikende seksualiteit heeft een plaats in het verhaal. Sannen houdt het kuis genoeg in taalgebruik en omschrijvingen opdat het de lezer niet zal generen. Elia wordt verliefd op Aznii (de Rosse). De zorg en liefde voor Elia’s moeder wordt vervangen door die voor Aznii, waarmee de ontwikkeling van kind naar jonge volwassene duidelijk wordt.  
 
Door de spirituele reis die Elia doormaakt, leest Elke Sannens debuut als een gedramatiseerd zelfhulpboek voor tieners. Sannen neemt onervaren literaire lezers bij de hand en leert hen verwijzingen te herkennen door ze expliciet te maken. Elia raadpleegt in ieder hoofdstuk de dierenencyclopedie van zijn overleden vader. Hij gelooft dat zijn vader hem zo begeleidt. Na een beschrijving van een dier vertelt Sannen via Elia hoe het stuk geïnterpreteerd dient te worden.  
 
‘’Wat zou je vader ermee bedoelen?’ Dat er iets groter is dan de leeuw, groter dan Alto Pai’, verklaar ik.’  
 
Sannen gebruikt naast dierensymboliek ook cijfers als terugkerend patroon. Elia gebruikt beide voor structuur in zijn leven. Waarom hij de dierenencyclopedie gebruikt, wordt verklaard, maar waarom cijfers hem houvast bieden, is onduidelijk. Hoe komt het dat de emotionele en ietwat zweverige Elia veiligheid in cijfers vindt? De karaktereigenschap van het dwangmatig tellen wordt niet aan Elia’s verhaal verbonden, waardoor het een los element blijft en het hem als personage ongrijpbaar houdt.  
 
Eén is altijd gelijk aan één is door de repetitieve aard en het gebruik van steeds dezelfde opzet op momenten eentonig en komt wat te bedacht over. Toch weet het verhaal tegen het einde te verrassen en is het woordgebruik bijzonder en mooi. Sannens schrijfstijl is kort, bondig en zonder onnodige opsmuk, maar geeft het verhaal wel genoeg leven en beeld om het prettig leesbaar te maken. Op onverwachte momenten gebruikt ze prachtige beeldspraak en beschrijvingen die het verhaal omhoogtillen.
 
‘’Oh.’ Aznii’s stem klinkt anders nu, golvend en tinkelend tegelijk. Voor onze ogen voltrekt het wonder van iedere avond zich. Voor onze ogen overschildert de zon de wereld in zachtpaarse tinten.’
 
Het beeldend taalgebruik wordt minimaal ingezet, waardoor het niet hoogdravend wordt. Het contrasteert met het ritme van haar schrijfstijl waardoor het boek leest als een trage rap afgewisseld met stukken zang en een verrassende aria in de laatste paar hoofdstukken van het boek.
 
Elke Sannen laat met haar prachtige gevoel voor taal potentie zien. Toch komt het verhaal dat ze heeft willen vertellen mijns inziens niet helemaal uit de verf. Het mist samenhang in motieven en voelt gekunsteld aan in opbouw. Eén is altijd gelijk aan één is geen pageturner. Gelukkig weet Sannen in het slotstuk meer urgentie en vaart in het verhaal te brengen. Hopelijk weet zij in een volgend boek haar sterktes in te zetten en te beginnen zoals zij in dit boek is geëindigd.
 
Elke Sannen: Eén is altijd gelijk aan één, Davidsfonds/Infodok, Leuven 2019, 254 p. ISBN 9879002268311. Distributie Standaard Uitgeverij 

deze pagina printen of opslaan