Peuters en kleuters

JEUGDBOEKEN NR. 7, DECEMBER 2015

Isabel Minhos Martins, Bernardo P. Carvalho (ill.): Tot hier en niet verder!

door Frauke Pauwels

4+ - Een rebels verhaal in woord en beeld, dat belooft de cover van Tot hier en niet verder! van Isabel Minhos Martins en Bernardo P. Carvalho. De handgeschreven titel en expressieve tekening in viltstift lappen de regels van boek en werkelijkheid aan hun laars. Niet alleen krijgt viltstift als materiaal hoogst zelden exclusiviteit in illustraties, ook een boek zonder één ‘gedrukte’ letter is ongebruikelijk. Bovendien zit een blauwtandige generaal met paarsrode neus op een blauw stijgerend paard.

Dat spel met conventies vormt meteen ook de kapstok van het werk, dat gebouwd is op het overtreden van de grens tussen verhaalwereld en ‘werkelijke’ wereld. Al op het schutblad wordt de lezer die verhaalwereld binnengeleid: een massa letterlijk en figuurlijk kleurrijke personages worden er voorgesteld. Realistische mensen met bevreemdende details en fantasiewezens of ‘bekenden’ uit de populaire cultuur komen naast mekaar voor.

Zo vol als dat schutblad is, zo leeg zijn de eerste pagina’s. Op de eerste dubbele pagina na het titelblad komt een hond zoekend de pagina in gelopen, op de grens met de vouwlijn staat een soldaat op wacht. Verder niets dan wit – en het duurt nog tot de helft van het boek voor de rechterbladzijde wordt benut. ‘Stop!’ brult de soldaat twee bladzijden verder een tekstballon van 1/3 bladzijde groot. ‘Sorry, meneer. Niemand mag oversteken naar de rechterbladzijde.’ Dat rechterblad blijkt voorbehouden voor de generaal, want die wil ‘op elk moment het verhaal binnen kunnen stappen’.
 
De overtreding van de grenzen van de verhaalwereld is het begin van een verhaal rond regels, gehoorzaamheid en autoriteit. Carvalho kiest daarbij, onder meer door de wat houterige, naïeve tekenstijl en de kleurrijke, expressieve figuren, voor een humoristische toon. De drukbevolkte prenten, waarin kleurvlakken gewoon over mekaar heen lopen, nodigen uit tot langer kijken. Zo brengt ‘Ietie’ in ‘dat hij naar huis moet bellen’ en mompelt een in zichzelf gekeerd ‘Roosje’, met rood kapje en rode schoentjes ‘Ik mag niet met vreemden praten, ik mag niet met vreemden praten, ik…’ Twee gevangenen die sterk aan de Daltons doen denken, proberen wat onhandig te ontsnappen. De linkerpagina geraakt steeds voller en de menigte komt steeds sterker in opstand tegen de soldaat, die aanvankelijk dapper stand houdt. Tot de bal van spelende kinderen de rechterbladzijde op stuitert… Het is het begin van een opstand tegen de ‘machthebber’, en als de generaal eindelijk – op de linkerbladzijde, en niet de voor hem ‘voorbehouden’ rechter! – het verhaal komt binnengereden, neemt iedereen het op voor de soldaat, ‘onze held’. Het slot oogt, na de overtuigende opbouw, wat flauw, en speelt voornamelijk op het metafictionele niveau – al staat ook hier een figuurtje klaar voor een humoristische knipoog.
 
Waarom het schutblad achteraan figuren recupereert uit het boek – op enkele na, is me onduidelijk. Doordat hoofdzakelijk roepende of ruzieënde figuren werden gekozen, ondergraaft het blad zelfs de (eventuele) subversieve boodschap van het boek: wie regels overtreedt, zo lijkt het nu te zeggen, ontaardt in chaos.
 
Carvalho speelde al eerder met de conventies van het prentenboek. Zo liet hij in het kijkboek Heeft u soms een knipperlichtje gezien? twee leesrichtingen door mekaar lopen. De vrijheid die hij als uitgever-illustrator heeft om de mogelijkheden van een boek volledig te verkennen en naar zijn hand te zetten, wil hij niet laten liggen, zo geeft hij zelf aan (‘Picturebook Makers’).
 
Tot hier en niet verder! biedt inderdaad een verfrissende benadering van het verhaal en het prentenboek, en opent een gesprek over de geldigheid van regels en gezag. Daarnaast garandeert het ook ‘gewoon’ heel wat kijkplezier, dankzij de vele personages, hun gedragingen en de intervisuele knipogen.

Haarlem : Gottmer 2015, [36] p. : ill. Vert. van Daqui ninguém passa! Door J.H. Gever. ISBN 9789025761905 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri