Vanaf twaalf jaar
JEUGDBOEKEN NR. 7, SEPTEMBER 2023
Marc ter Horst: Rugzwemmen
door Frauke Pauwels
12+ - Sinds het veelgeprezen en vaak vertaalde informatieve boek Palmen
op de Noordpool (Gottmer 2018) is Marc ter Horst een belangrijke
stem in de bespreking van klimaatverandering. Ook met ander werk, zoals Viruswereld
(Gottmer 2021), verwierf hij aanzien als schrijver van goede non-fictie
voor kinderen. Met Rugzwemmen laat hij die non-fictie voor het eerst
achter zich en schrijft hij een boeiende roman voor tieners waarin het klimaat
centraal staat. Kinderboeken en jongerenromans die klimaatverandering
thematiseren, zijn er wel meer, maar weinige doen dat zozeer in het nu. Mogelijk
maakt Ter Horsts achtergrond in non-fictie dat hij meer dan andere schrijvers
durft te kiezen voor dat eigentijdse – de realistische, hedendaagse setting
waartegen zijn verhaal zich afspeelt zou snel kunnen veranderen.
Rugzwemmen neemt
de jonge lezers ernstig door precies hun positie als kind te bevragen: hoe
verhoud je je als tiener tot de overtuiging van je ouders? Noors ouders vinden
het vanzelfsprekend dat ze mee demonstreert voor het klimaat, maar als
twaalfjarige zoekt zij zelf steeds meer een uitweg om even ‘niet tussen het
slechte nieuws’ te zijn.
‘Ik wist wel dat de gletsjers smelten. En toch draaide ik
de kraan niet dicht. Niet op tijd in ieder geval. Het was nooit op tijd. Je kon
altijd meer doen voor het milieu, voor je ouders. Het was nooit genoeg.’
Ze vindt een uitlaatklep in het zwemmen, en legt haar eigen
leven steeds vaker naast dat van vrienden die andere keuzes maken – zoals
vliegtuigreizen. Als haar ouders haar ongevraagd inschrijven voor een
‘Spetterkamp’ in de hoop Noors somberte te keren, gaat ze haar eigen weg. Tim, de
nieuwe jongen in de klas met zijn vele weetjes en onverstoorbaarheid, wordt een
onverwachte medestander.
Rugzwemmen brengt erg veel
elementen samen: informatie over milieu en klimaat, klimaatacties zoals het
laten leeglopen van autobanden middels linzen, demonstraties, bosbranden en
overstromingen in Griekenland, covid-19, het overlijden van een moeder, de
relatie tussen ouders en hun kinderen enz. Toch doet Ter Horst dat erg
geloofwaardig en doseert hij de informatie zo dat de spanning behouden blijft.
Soms is de vertelstem van de twaalfjarige Noor wat zoekend, maar al snel neemt
die de lezer helemaal voor zich in. Ter Horst neemt ook op dat vlak het risico
op snelle veroudering: er wordt gechat, een Insta-feed gevolgd, woorden als
‘awkward’ of ‘boomer’ gebruikt, gerefereerd aan merken, muziek en films…
‘De roman is veel te
traag om op de barricaden te kunnen functioneren,’ schrijft Laurens Ham in een essay
over ‘de activismeroman’ op het platform De Reactor. Verderop in dat
stuk heeft hij het ook nog over ‘een subgenre binnen de activismeromans: dat van boeken waarin
kinderen van uitgesproken activistische ouders hun frustraties en trauma’s
verwerken’. Voor zover ik weet, kwam dat thema in realistische kinderboeken
nog niet expliciet aan bod (wel speelt de relatie tussen kinderen en hun
activistische ouders een rol in, bijvoorbeeld, de dystopische Quotum-reeks
van Marloes Morshuis). In Rugzwemmen analyseert Ter Horst die kwestie en
de intergenerationele uitdagingen die onvermijdelijk gepaard gaan met de
klimaatverstoring. Dat doet hij overtuigend, grappig en spannend vanuit het
perspectief van een twaalfjarige, zonder uit het oog te verliezen dat fictie lezers
moet laten meedeinen op de stroom van het verhaal.
Marc ter Horst: Rugzwemmen, Gottmer, Haarlem 2023, 224 p. ISBN
9789025778071. Distributie L&M Books
deze pagina printen of opslaan