9+ - Mensen zien bomen over het algemeen eerder als
objecten dan als levende wezens. Zoals vermeld wordt op de eerste pagina van De wonderlijke wereld van bomen: ‘we
delen onze wereld met bomen en leven naast elkaar, maar al te vaak zien we ze
over het hoofd.’ We beseffen vaak niet tot welke wonderlijke dingen deze ‘zwijgzame
reuzen’ allemaal in staat zijn. Jen Green wil hierin verandering brengen en
maakt van bomen wezens met individuele karakters.
In vijf goed uitgewerkte hoofdstukken
– ‘Wat is een boom?’, ‘Bloemen, vruchten en zaden’, ‘Bevriende bomen’,
‘Boomgebieden’ en ‘Bomen en wij’ – legt Green uit dat bomen niet alleen
menselijke eigenschappen bezitten, maar ook in staat zijn tot buitengewone acties.
Bomen communiceren met elkaar, ondersteunen elkaar, en net als bij een
mensenlichaam werken alle onderdelen van een boom met elkaar samen om de boom
in leven te houden; ‘van de diepste wortels in de aarde tot het kleinste
blaadje aan de hoogste tak’”.
De wonderlijke wereld van
bomen onthult dat wetenschappers pas kort geleden ontdekt
hebben dat de bomen in een bos samenwerken. Als een boom beschadigd is en
dreigt te sterven, krijgt hij eten van zijn buren om hem in leven te houden, en
een moederboom houdt jonge boompjes in leven door ze te voorzien van sap en
voedingsstoffen tot ze groot genoeg zijn om zelf licht op te vangen. Net als
mensen blijken bomen bovendien ook zintuigen te hebben. Als een boom dorst
krijgt, begint zijn stam te trillen; wortels kunnen het geluid van stromend
water horen en ernaartoe groeien; en diersoorten worden uit elkaar gehouden op
basis van de smaak van hun speeksel.
Ook indrukwekkend is het
vermogen van bomen om gevaar op te merken en zich te verdedigen tegen vijanden.
De acacia kan zichzelf bijvoorbeeld beschermen tegen zijn natuurlijke vijand,
de giraf, door bitter smakende stoffen aan te maken, en hij produceert ook een
geurstof die naburige bomen waarschuwt voor het dier. Green verduidelijkt dat bomen
niet alleen zorg dragen voor elkaar, maar ook voor de ontelbare diersoorten die
met hen verbonden zijn. Een mooie, kleurrijke prent toont dat er van de hoogste
takken tot de diepste wortels dieren en planten vlak bij elkaar leven, net als
mensen in een flatgebouw.
De auteur pakt de lezer in met herkenbare beelden en
beschrijvingen, die hier en daar aantonen dat bomen en mensen niet zo veel
verschillen van elkaar. Zo vertelt ze in een verhelderende passage dat bomen
geen spaghetti of broodjes met pindakaas eten, maar wel zelf voedsel kunnen
maken via fotosynthese. De bast van een boom lijkt dan weer sterk op de huid
van de mens; jonge bomen hebben een gladde bast, terwijl de bast van oudere
bomen er veeleer gerimpeld uitziet.
De handgetekende en
collage-illustraties van Claire McElfatrick staan in perfecte wisselwerking met
Jen Greens teksten. Fotorealistische afbeeldingen van bomen en dieren worden
gecombineerd met eenvoudige tekeningen en er is steeds veel variatie in de uitwerking
op het blad. Er is geen vaste aanpak om de informatie en beelden aan te
brengen; de informatieve teksten worden steeds op een andere manier tussen en
over de kleurrijke beelden verspreid. Af en toe moet het boek gedraaid worden
om de volledige afbeelding te kunnen bekijken. Dit alles geeft het boek een
dynamisch en aantrekkelijk uitzicht.
De wonderlijke wereld van bomen is een ode aan de veelzijdigheid en
kracht van bomen. Met als kanttekening dat de impact van de mens op de natuur
ervoor zorgt dat steeds meer bossen verdwijnen en bomen ziek worden. In het
laatste hoofdstuk, ‘Bomen en wij’, wordt uitgelegd hoe bomen ons op wel honderd
verschillende manieren helpen. Ze voorzien ons van voedsel en hout, en door
zuurstof te produceren, zorgen ze voor verse en gezonde lucht die onze planeet
leefbaar houdt. Helaas brengen mensen overal ter wereld schade toe aan bomen: bossen
worden omgehakt en uitlaatgassen vervuilen de lucht. Ook dit aspect wordt
duidelijk belicht, wat het boek een moraliserende dimensie geeft. Als afsluiter
geeft Green nog mee hoe we de natuur kunnen helpen door nieuwe bomen te
planten.
Jen
Green, Claire McElfatrick: De wonderlijke wereld van bomen, Fontaine, Amsterdam
2019, 80 p. : ill. ISBN 9789059569485. Vertaling van The magic and mystery of
trees door Nathan Brinkman. Distributie Pelckmans Uitgevers
deze pagina printen of opslaan