Vanaf twaalf jaar

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2018

Hans Hagen, Deborah van der Schaaf (ill.): Onbreekbaar

door Frauke Pauwels

12+ - De nieuwste poëziebundel voor jongeren van Hans Hagen, Onbreekbaar, is gul met beelden. Kwistig zelfs, want de titel wordt nog eens visueel geëxpliciteerd met drie beelden uit een ander domein. Op het voorplat plaatste illustrator Deborah van der Schaaf een vlinder in scherven, op de achterflap tweelingkersen in ijsblokjes en op de schutbladen ‘bubbeltjesplastic’, waarmee doorgaans breekbare voorwerpen worden ingepakt.  
 
Toch daagt die overdaad aan illustraties de lezer ook uit. Elk van die beelden vormt immers een contradictio in terminis en lijkt de titel tegen te spreken. Een vlinder mag dan kwetsbaar zijn, maar breken? De kans dat hij onder je vingers verpulvert, is groter. Eenzelfde kwetsbaarheid vormt het onderwerp van de gedichten: een eerste liefde, je plek in de (klas)groep, een opgevangen gesprek tussen volwassenen, maar ook existentiëlere vraagstukken en de overlijdens van geliefden worden in woorden afgetast.
 
Een stuk kariger is de uitwerking in woorden, die niet altijd even sterk weet te overtuigen. Het meest in het oog springt de geringe aandacht voor klank, die Hans Hagens werk met zijn vrouw Monique Hagen zo typeert. Het rijm en ritme van hun werk voor jonge kinderen komt in Onbreekbaar slechts een enkele keer aan de oppervlakte, opvallend genoeg in het gedicht waarvan de tweede strofe het achterplat siert. Ook in beelden blijft Hagen vrij eenduidig, wat op verschillende momenten ten koste gaat van de poëzie, zoals in ‘nu’ waarin een gedachte over herinneringen in vrije verzen wordt gehakt, maar er nauwelijks meer gebeurt:
 
‘[…] ik pas het beeld aan
aan het moment waarop ik terugzie
alles wordt zachter
alles vlakt af bij iedere terugblik’

Toch bevat Onbreekbaar ook gedichten met meer poëtisch potentieel, zoals ‘kom’ waarin de lyrische ‘ik’ een meningsverschil tussen ooms en tantes observeert en zo belangrijke maatschappelijke tegenstellingen spiegelt:  
 
‘en dan her en her
en herhalen ze dat
de een na de ander
een heel octaaf hoger’.  
 
Of dit sterke beeld uit ‘te vroeg’: ‘je lijf krulde dicht / als een brandende foto’. In die betere gedichten rijmt Hans Hagen schijnbaar eenvoudige observaties met inzichten die ook voor andere domeinen gelden. Op zulke momenten zegeviert zijn poëtisch vakmanschap, dat hij al eerder voor jongeren inzette, met name in  Salto natale (1994) en Hoe angst klinkt (2012).
 
De wat wisselvallige invulling was ook bij die laatste bundel her en der een punt van kritiek, al verkenden de gedichten in Hoe angst klinkt het poëtische palet nog een stuk sterker dan hier: meer rijm, meer elliptische zinnen of goed ingezette enjambementen. Hagen knipoogt bewust naar die eerdere bundels, bijvoorbeeld door ook op deze achterflap het aantal gedichten en aantal woorden – en dit keer ook aantal illustraties – op te nemen, of door (verwijzingen naar) gedichten uit vorige bundels op te nemen, zoals ‘inhalen’ of ‘letspo’.  
 
Bij het verschijnen van Hoe angst klinkt merkte recensent Pjotr van Lenteren (‘de Volkskrant’, 19.05.2012) al op dat er nauwelijks bundels voor jongeren verschenen. Onbreekbaar wordt in de markt gezet als ‘een perfecte kennismaking met de kracht van poëzie voor YA-lezers’. Toch ben ik niet tot jubelen geneigd: Hagen kan echt beter, en willen we jongeren overtuigen van poëzie, dan mag de lat niet lager. Geregeld lijkt er te veel naar jongeren toe geschreven, en verzanden beelden in verhakte bedenkingen waarbij enjambementen nauwelijks meerwaarde brengen.  
 
Nochtans toont een terugblik op de jeugdpoëzie dat er wel degelijk een plek is in te vullen – wie neemt samen met Hans Hagen de estafettestok over? Tot die tijd zullen we het moeten stellen met de vele gedichten ‘voor volwassenen’ die jongeren kunnen aanspreken vanuit thema en taal, zoals bloemlezingen als Je ruist in mij (2013) al bewezen.  
 
Hans Hagen, Deborah van der Schaaf (ill.) : Onbreekbaar, Querido, Amsterdam 2018, 56 p. ISBN 9789045121314. Distributie Standaard Uitgeverij 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri