9+ - Claartje is met haar vierentwintig jaar de oudste koe
ter wereld. De zwart-wit gevlekte Lina heeft een kromme poot waardoor ze wat
mank loopt. Deci werd ternauwernood gered uit de stallen van een boer die zijn
veestapel danig verwaarloosde. Maartje werd te koop aangeboden op
‘Marktplaats’. Het zijn maar enkele opmerkelijke verhalen over de 46 bewoners
van ‘Stichting De Leemweg’ – in de volksmond beter bekend als ‘Het
koeienparadijs’. Bert Hollander, zoon van een voormalig melkveehouder, runt er
al meer dan twintig jaar het enige opvangtehuis voor oude, verwaarloosde of van
de slacht geredde koeien en kalfjes in Nederland en omstreken.
Enkele exemplaren uit
Berts stal een eigen verhaal en vooral een eigen stem verlenen, dat kan je best
aan Bibi Dumon Tak overlaten; zij debuteerde al in 2001 met Het koeienboek. In
dit met een Zilveren Griffel bekroonde non-fictieboek ligt de focus op de
informatieve functie van jeugdliteratuur, met een uitgebreide beschrijving van
de domesticatie van koeien, een overzicht van geselecteerde rassen, kunstmatige
inseminatie, enkele veelvoorkomende ziektes en de gang van zaken in het
slachthuis.
Het koeienparadijs is een
geheel ander boek geworden; Dumon Tak portretteert enkele markante exemplaren
uit de veestapel en verleent de dieren een eigen stem. Het mag wat kinderachtig
lijken om koeien via een ik-vertelperspectief hun levensloop te laten
voorstellen, maar dat blijkt een functioneel ingezet narratologisch trucje: in
combinatie met de gekend enthousiasmerende stijl van Dumon Tak verhoogt het de
betrokkenheid van de lezers.
Het koeienparadijs
opent niet toevallig met het bijzondere verhaal van Claartje, de ‘oudste koe te
wereld’. Zij ontsnapte uit het slachthuis, ‘de plek waar de lucht naar
verwoesting rook’, brak haar linkerachterpoot op de vlucht en sprong door een
etalageruit. Het is maar één van de noemenswaardige verhalen, die weliswaar
emotioneel aandoen, maar nergens overdreven dramatisch worden.
Het is geen sinecure
om het levensverhaal van de koeien vanuit hun eigen belevingswereld te
vertellen, maar Bibi Dumon Tak slaagt met verve. Dat is mede dankzij haar
nuchtere stijl en eenvoudig taalgebruik, zonder echter kinderachtig te worden.
De auteur hanteert een no nonsense aanpak, beschrijft zowel hoogtepunten als
doffe ellende. Of om het met de woorden van een vaste bewoonster te zeggen: ‘Wij
zijn hier allemaal een beetje gedeukt’.
Het koeienparadijs zet aan het denken over onze omgang met
(landbouw)dieren, die veelal slechts als consumptieartikel gebruikt worden.
Knuffelkalfjes van de kinderboerderij verdwijnen genadeloos richting slachthuis
als hun aaibaarheidsfactor verdwenen is; hetzelfde lot ondergaan melkkoeien
wanneer hun productie afneemt. Hollander biedt deze kneusjes een paradijselijke
omgeving en omringt de dieren met de best mogelijke zorgen, bijgestaan door een
netwerk van vrijwilligers én toevallige passanten. Zo kreeg een Zwitsers
toerist op een veemarkt medelijden met een koe, kocht haar vrij en verzekerde
haar van een plekje in ‘De koeienhemel’. Een schoolmeisje kreeg medelijden met
kalfjes in een mesterij en wist naderhand met haar eigen zakgeld één dier te
redden.
Hans
van der Meer – bekend van zijn landschappelijk gefotografeerde series – zorgt
voor paginagrote inktjetprints. Dat levert fraaie en vooral gedetailleerde
beelden in heldere kleuren op; ze brengen de koeien en ossen nog dichterbij.
Een verrassend non-fictieboek, zowel in woord als beeld, dat met een geheel
eigen invalshoek weet te verrassen.
Bibi Dumon Tak, Hans van der
Meer (foto’s): Het koeienparadijs, Querido, Amsterdam 2017, 61 p. ill. ISBN 9789045121215. Distributie WPG Uitgevers
deze pagina printen of opslaan