Vakliteratuur
JEUGDBOEKEN NR. 12, NOVEMBER 2016
Mirjam Noorduijn, Veerle Vanden Bosch: Het Boekenboek
door Jen de Groeve
Boeken op een zevensprong
‘Het liefst wil ik mij ongebonden voelen. Ik schrijf daarom voor een breed publiek, van kleuters tot volwassenen. Dat geeft me vrijheid in denken, fantasie en taal.’ Aan het woord is Jaap Robben, een van de schrijvers uit dit Boekenboek: onmisbare jeugdboeken uit de lage landen, 1001 onverwachte dwarsverbanden,die weliswaar met het grootste deel van zijn werk op de kinder- en jeugdboekenmarkt te vinden is. De
boekenmarkt is immers sterk gecategoriseerd. Elke uitgave krijgt een label mee,
als kinder- of volwassenenboek, fictie of non-fictie, ontspanning of
literatuur… Handig bij het zoeken zijn ze wel, die labels, maar beperkt zo’n
strakke indeling niet ook het zicht? Dat vonden althans de auteurs van dit Boekenboek
en, passend ‘bij het licht anarchistische karakter van de kinderziel’ hebben ze
de grenzen en afbakeningen genegeerd en hun boek opgevat als een netwerk van
verwijzingen van boek naar boek naar boek... Uitgaand van vijftig
‘grensverleggende’ Nederlandstalige kinder- en jeugdboeken, vijfentwintig illustratoren
en nog eens evenveel thema’s, laten ze je kennismaken met de rijke wereld van
de kinder- en jeugdliteratuur, ‘binnen de brede context van de grote
boekenwereld’. De auteurs zijn de Nederlandse journaliste en critica Mirjam
Noorduijn en Veerle Vanden Bosch, chef letteren van de Vlaamse krant De
Standaard.
De basisidee was ‘om een grensverleggende,
rijk geïllustreerde zoekgids te maken met daarin het belangrijkste uit de
Nederlandse en Vlaamse kinder- en jeugdliteratuur, daarbij verwijzend naar de
internationale en volwassen boekenwereld’. De auteurs werden daarin
geïnspireerd door Bart Moeyaert, artistiek intendant voor Nederland en
Vlaanderen op de Frankfurter Buchmesse 2016. Met dit boek willen ze aantonen
dat schrijven voor kinderen en volwassenen vaak op dezelfde invloeden
teruggaan; de kinderboekenwereld is immers geen eiland: ‘Kinderboekenschrijvers
blijken vaak vanuit dezelfde motieven te schrijven als schrijvers voor
volwassenen en zijn net als zij ook beïnvloed door grootheden als Shakespeare*’
Anton Tsjechov*, Willem Elsschot*, Nescio*...’ De asterisk achter de namen in
dit citaat uit de inleidende tekst wijst erop dat je deze schrijvers uit de
wereldliteratuur deel uitmaken van het netwerk, ook al is de insteek jeugdliteratuur.
Centraal staan dus vijftig ‘spraakmakende’
kinder- en jeugdboeken, waaraan telkens vier bladzijden worden gewijd. De titel
in kwestie wordt beschreven, er is een biografisch stukje, andere belangrijke
boeken uit het oeuvre worden kort voorgesteld. De auteur zelf is ook even aan
het woord over zijn/haar werk en ook een collega, recensent, regisseur,
boekhandelaar of andere figuur uit de culturele wereld wordt geciteerd. Verder
worden nog enkele van auteurs inspiratiebronnen getypeerd en tot slot volgen
nog een paar leessuggesties, titels die op een of ander manier verwant zijn of
herkenning oproepen aan het oeuvre van de auteur.
Dat is heel wat voor vier bladzijden,
waarop boekillustraties bovendien ook hun plaats opeisen. Maar zowel
inhoudelijk als qua vormgeving zijn dit stuk voor stuk boeiende en prettig
lezende pagina’s. De tekstblokken worden beperkt gehouden, er is voor gekozen
om boeken en auteurs aan elkaar te linken, zonder de verbanden verder uit te
diepen. Je leest dus vooral in de breedte in dit Boekenboek, via
verwijzingen die bijzonder accuraat zijn gelegd, en teksten die precies de kern
van het werk vatten. De grote belezenheid, en de consistente kijk op literatuur
van Noorduijn en Vanden Bosch blijken op elke bladzijde. De layout is
uitgekiend; tekst en illustraties krijgen de ruimte, zorgen voor welgevulde,
maar nooit overdadige of onoverzichtelijke pagina’s. Het gebruik van
symbooltjes bij kernauteurs en kerntitels, en bij meermaals voorkomende namen
en titels, is goed bedacht. In sommige paragraafjes wordt het soms wat druk op
die manier, maar de symbolen sturen je doelgericht doorheen het boek.
Concreet betekent deze aanpak dat je in
het spoor van bijvoorbeeld kernauteur Do van Ranst (Mijn vader zegt dat wij
levens redden) onder meer Martha Heesen, Arnon Grunberg, Maarten ’t Hart,
Jef Aerts, Sonya Hartnett en Sarah Weeks tegenkomt. En Bibi Dumon Tak (Winterdieren)
leidt je ook naar Astrid Lindgren, José Saramago, Joukje Akveld, Jan Paul
Schutten, Jonathan Safran Foer, Fernado Pessoa e.a. Jeugd- en
volwassenenliteratuur, herkenning en verrassing komen elkaar tegen. De
inspiratie voor de lezer om steeds maar verder te bladeren is groot!
Behalve vijftig kernauteurs worden ook
vijfentwintig illustratoren en vijfentwintig thema’s telkens op een dubbele
bladzijde gepresenteerd. De thematische hoofdstukken werden ‘Grabbelton’
genoemd en brengen namen en titels samen die het niet tot kerntitel of
kernauteur geschopt hebben, maar waar de auteurs toch niet wilden aan
voorbijgaan. In deze ‘Grabbelton’ vind je zo tien zeeverhalen (van Jules vernes
Twintigduizend mijlen onder zee tot Het leven van Pi van Yann
Martel), vijf gerenommeerde auteursparen (De Schuberts, Geelen en Dros…), Een
‘poëzieparade’ die gaat van ‘Dikkertje Dap tot Rond vierkant vierkant rond’, en
met ‘Eindeloze series’ en ‘De kinderjury kiest…’ komen ook boeken aan bod die
in de eerste plaats aan de criteria van de kinderen zelf beantwoorden. De
laatste ‘Grabbelton’ wil met acht titels ieder ‘die er geen genoeg van kan
krijgen’ verleiden om opnieuw het Boekenboek in te duiken en verder te
zoeken.
Het boekenboek is mooi en met veel vakkennis gemaakt. Je
leest het ook zoals je zelf graag wilt, beginnen bij het begin, of bij een
naam, titel of prent waar je oog op valt. Het staat bovendien garant voor een
langlopende lectuur: Elk boek staat op een zevensprong, die verschillende wegen
opent om verder te lezen. Een boek zonder einde in de ware zin van het woord.
Amsterdam : Leopold 2016, 334 p. + ill.
ISBN 9789025871314
deze pagina printen of opslaan