13+ - De Duitse auteur Andreas Steinhöfel geniet in eigen land
bijzonder veel waardering, zowel van een ruim en gevarieerd lezerspubliek als
van critici en recensenten. Zo mocht Steinhöfel naast talloze nominaties al
tweemaal de Deutscher Jugendliteraturpreis in ontvangst nemen en kreeg hij in
2013 de Sonderpreis Deutscher Jugendliteratur voor zijn gehele oeuvre.
Steinhöfels boeken behoren in Duitsland tot de canon van de kinder- en jeugdliteratuur,
zijn verplichte literatuur op school en werden meermaals verfilmd. Anders, dat bij onze oosterburen al in
2014 werd gepubliceerd, verschijnt nu een stijlvolle uitgave bij Hoogland &
Van Klaveren.
Op
zijn elfde verjaardag wordt Felix Winter ongelukkig slachtoffer van een dubbel
ongeluk, wat resulteert in een zwaar hersen-schedel-trauma. Wanneer Felix negen
maanden later uit de coma ontwaakt, lijdt hij nog steeds aan geheugenverlies,
maar blijkt hij ook innerlijk een ander persoon te zijn. Om dat gevoel van
vervreemding letterlijk kenbaar te maken, laat hij zich ‘Anders’ noemen. Als
overgevoelig synestheet ziet Anders zijn medemensen omgeven door kleuren en kan
hij ziektes detecteren door aan hen te ruiken. Het maakt hem tot een outsider
in de toch al door roddels en praatjes gedomineerde dorpsgemeenschap.
De alom tegenwoordige
auctoriële verteller levert op licht-ironische wijze snedig commentaar op de
merkwaardige gebeurtenissen, spaart daarbij ook zijn personages niet. Hij
focust op meerdere personages uit Anders’ sociale omgeving, zoals de
liefhebbende, maar onderdanige vader, die er vooralsnog niet in slaagt om zijn
enige zoon te doorgronden. Goedbedoelde pogingen worden door zjin kortzichtige,
overbeschermende echtgenote in de kiem gesmoord. Hij ziet Anders’
geheugenverlies dan ook als de ultieme kans om opnieuw te beginnen en de vader-zoonrelatie
te optimaliseren. Lerares Sabine Rücker-Neufeld observeert Anders tijdens zijn
interactie met zijn medeleerlingen. De 73-jarige Eckhard Stack was tot kort
voor het ongeval Anders’ bijlesleerkracht wiskunde. Een stom ongeluk in zijn
achtertuin, waarbij zijn kippenhok volledig in de vlammen opging, maakte hem
tot voorwerp van spot en buurtroddels.
Zo ontstaat een caleidoscopisch
portret van zowel de dramatische gebeurtenis als Anders’ bevreemdende
gedragingen. Het meerstemmig verhaal garandeert een genuanceerde blik, die
Steinhöfel toelaat om zijn stilistische vaardigheden met een sterk
psychologisch inzicht te combineren. Het resulteert in overtuigende
karakterschetsen, die met veel empathie worden uitgewerkt, of het nu om een
bezorgde lerares dan wel een roddelzieke buurvrouw gaat.
Stack blijkt een van de weinige
mensen die zich niet laat leiden door een vooraf bepaald verwachtingspatroon,
maar Anders integendeel volledig in zijn waarde laat. En dat is precies waaraan
de jongen – opgegroeid in een beschermde gezinssituatie – nood heeft. Zo stelt Anders kritische vragen over
persoonlijkheid en identiteit, en de mate waarin ze al dan niet een eigen
creatie (mogen) zijn of slechts door anderen aan het individu toegedicht
worden. Nog meer besognes wanneer Anders zich een duister en goed bewaard
geheim herinnert, waardoor hij onder schuldgevoel gebukt gaat. Steinhöfel
creëert zo een onderhuidse spanning, gelieerd aan Anders’ merkwaardige
gedragingen. De auteur laat zijn protagonist de uiterste consequenties van zijn
gedrag aftasten, wat tot een onontkoombare climax leidt. Hoewel de oplettende
lezer een en ander kon vermoeden, komt de groots opgezette apotheose toch nog
behoorlijk onverwachts; de verschillende verhaallijnen komen naadloos samen in
een overtuigende en dramatische slotscène.
Steinhöfel toont zich vanaf de
allereerste pagina een begenadigd verteller. Net zoals in zijn alom geprezen
adolescentenroman Het midden van de
wereld (2005) verstaat hij de kunst om zijn verhaal naar een dramatisch
hoogtepunt op te bouwen. Hij excelleert als nauwkeurig observator van
stemmingen en gevoelens, die hij in ronkende volzinnen verpakt, gelardeerd met
lichtfilosofische beschouwingen over vriendschap, eenzaamheid, vertrouwen. De
sterk uitgewerkte dialogen beklijven als geheel natuurlijke gesprekken. Net
zoals eerder werk overtuigt Anders
als een rijk verhaal met meerdere betekenislagen. Het biedt ijzersterke
psychologische portretten, becommentarieert op fijnzinnige en ironische wijze
de sociale interactie in een besloten dorpje en etaleert het allesoverheersende
schuldgevoel over een onbezonnen daad. Tegelijkertijd is het een fascinerende
roman over opgroeien en de consequenties van je daden leren aanvaarden. Hoewel
de protagonist een elfjarig jongetje is, richt Anders zich tot een oudere doelgroep; zowel adolescenten vanaf een
jaar of dertien als volwassenen die bereid zijn om een eigenzinnig en
confronterend universum te betreden.
Hoorn : Hoogland & Van
Klaveren 2016, 213 p. + ill. Vert. van Anders door Tjalling Bos. ISBN 9789089671790
deze pagina printen of opslaan