Vakliteratuur

Jo Lampert: Children's fiction about 9/11: ethnic, heroic and national identities

door Karen Ghonem-Woets

'Though much political and social analysis has been written about 9/11 very little has been written about its use in fiction, and even less consideration has been given to how 9/11 is constituted socially, politically and culturally in children’s texts', schrijft Jo Lampert in de conclusie van haar onderzoek naar Children’s fiction about 9/11 (p. 178). Dat zij dit onderwerp bij de spreekwoordelijke horens heeft genomen en dat op zo heldere wijze heeft gedaan, is Lamperts grote verdienste.
Jo Lampert werkt als docent aan de Faculty of Education van Queensland University of Technology in Brisbane, Australië. Ze schreef onder meer over ras, sociale klasse, gender, politiek en geweld in relatie tot zowel onderwijs als jeugdliteratuur.
In Children’s fiction about 9/11 analyseert Lampert dertien titels van jeugdboeken — prentenboeken en ‘young adult fiction’ — vanuit de vraag hoe de nadruk in deze boeken op etnische, heroïsche dan wel nationale identiteit wordt uitgedragen in linguïstische kenmerken, verhaal en illustraties. De door Lampert geselecteerde titels zijn niet vertaald in het Nederlands, met uitzondering van een titel van Deborah Ellis uit haar Parvana-triologie: Sluier over Kabul. Om maar meteen een kritisch punt te noemen, eerder opgemerkt door Björn Sundmark in zijn recensie voor International Research in Children’s Literature 3.2, 2010, p. 222-223): hoewel Lampert spreekt van een beperkt aantal titels dat slechts een ‘snapshot’ biedt en geen definitieve analyse van de impact van 9/11, is niet duidelijk waarom en hoe Lampert deze titels heeft gekozen. Daardoor blijft onduidelijk of je geen belangrijke titels mist, maar ook of je het aanbod aan titels dat een relatie met 9/11 heeft bijvoorbeeld, kan indelen in subgenres, en hoeveel titels er in deze subgenres te vinden zijn. Lampert lijkt namelijk wel zicht te hebben op het gehele aanbod, althans, dat kun je opmaken uit een opmerking als de volgende: 'Muslim perspectives were not yet possible in picture books soon after 9/11, nor do any accounts of 9/11 in young children’s books include them now'.
Lampert’s analyses zijn gedetailleerd en aangenaam om te lezen. Waar ze een relatie legt met politieke en maatschappelijke ontwikkelingen, zijn haar analyses met name interessant. Zo schrijft ze bijvoorbeeld over de nauwere banden tussen vaderlandsliefde en het christelijke geloof: 'Lucy and the Liberty Quilt is an overtly Christian book. In the relationship between patriotism and Christian faith, it supports a revived relationship between church and state that, prior to 9/11, had been contested and regularly debated even in terms of legality. In the shifting national identity, however, there was increased pressure to show support for both the sanctioned institution of the Christian church (especially against its binaried Islam) and the government (see Apple, 2002). In this book, the close and supportive relationship of church and state seemingly becomes not only natural but imperative, a point Bush’s rhetoric made clear in his speeches immediately after the event (Graham & Luke, 2005)'.
Verder zijn de analyses genuanceerd. Althans, haar selectie van teksten levert een mix aan soms zelfs tegengestelde noties op. Zoals ze zelf schrijft: 'a blend of xenophobia and tolerance; a competition between global harmony and insularity; a lauding of both the everyday and the superhuman. […] When examined together, the discursive strategies employed by the children’s texts provide mounting evidence of a world where certainty and uncertainty co-exist in an uneasy historical moment'.
Het interessantst en genuanceerdst is Lampert waar ze kleine verschuivingen beschrijft in identiteit, zoals met betrekking tot heldendom, waarvoor ze voor een belangrijk deel uitgaat van een analyse van strips: 'These stories construct superheroes as crucial in these troubled times, but re-imagine them in a more useful form. They shift our readings of heroism as the comics manufacture a culture not only of superiority but of humility and sometimes uncertainty. It is no longer only strength, or the perfect athletic body that will save us, but a certain nobility and purity of spirit, embodied in anyone who stands for a particular version of democratic freedom'.
Dit boek is een ‘snapshot’ dat niet zo snel zal vervagen als een echt snapshot, hoewel er nog steeds boeken zullen verschijnen waarin de gebeurtenissen van 9/11 in meer of minder expliciete mate verwerkt zijn. Mocht er nog een bijgewerkte herdruk komen, dan zou het de lezer helpen eerst een korte samenvatting van het verhaal te krijgen zodat hij of zij niet meteen in de analyses van hem/haar onbekende titels terechtkomt. Verder zou het — zeker gezien Lampert’s expertise — niet slecht zijn om meer aandacht te besteden aan de leeftijd van de beoogde doelgroepen: voor welke leeftijden zijn de verhalen geschikt en waarom, wat zijn de belangrijkste verschillen tussen verhalen voor verschillende leeftijdscategorieën, en, ook niet onbelangrijk, hoe kunnen de verhalen de beeldvorming van kinderen beïnvloeden en welke rol hebben andere bemiddelaren dan auteurs daarin.

Jo Lampert: Children's fiction about 9/11, Routledge New York, 2010, 204 p., 
ISBN 9780415996303. Distributie: Taylor & Francis Group

Oorspronkelijk verschenen in De Leeswelp 2010

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri