Vanaf negen jaar

JEUGDBOEKEN NR. 7, SEPTEMBER 2023

Marco Kunst, Jeska Verstegen (ill.): Het touw en de waarheid

door Katrien Maris

10+ - Marco Kunst weet een opvallend breed publiek aan te boren. Hij schrijft zowel voor kinderen en jongeren als voor volwassenen en het is boeiend om te zien hoe hij met genres jongleert. Zo schreef hij onder andere historische romans, filosofisch getinte verhalen, sciencefiction en sprookjes. Patroon, waarin hij laat zien hoe trauma’s doorgegeven worden van generatie op generatie, maar tegelijkertijd ook de mogelijkheid tot heling op een bijzonder mooie manier in de verf zet, werd bekroond met een Zilveren Griffel in 2023.  

‘Heb je weleens de zon in zee zien ondergaan? Op zo’n warme zomeravond, zittend in het zachte zand, golfjes likkend aan het strand alsof het roomijs was, met laat licht als honing op het slaperige water? Vast wel. In de verte blafte nog een hond, bijna iedereen was al weg, maar jij zat daar goed.’  
 
Deze poëtische zinnen, zoals we er in het boek wel meer tegen komen, lijken haast het begin van een relaxatiesessie. Zo brengt Kunst de lezer in de juiste sfeer om zich te kunnen openstellen voor dit dromerige, sprookjesachtige verhaal, dat zich los van elke concrete tijd of plaats afspeelt.
 
De lezer wordt afwisselend ondergedompeld in het verhaal van Ylan en in dat van Kyra. Ylan woont op het grauwe eiland Skribe ergens in het noorden. Hij leeft er in een klooster tussen monniken, die hun dagen vullen met het zoeken naar de waarheid door onafgebroken in hun persoonlijke dikke boek te lezen. Steeds minder kan Ylan echter geloven dat de waarheid daar te vinden is. Op een dag gooit hij zijn boek van de klif in zee en vaart er in een roeibootje achteraan om verder op zoek te gaan.
 
Op een kleurrijk eiland in het zuiden woont Kyra. Zoals haar grootmoeder haar geleerd heeft, verft ze stoffen in de meest wonderlijke kleuren. Het was altijd stil op het eiland want sinds de andere eilandbewoners op een vreselijke manier om het leven kwamen, spraken Kyra en grootmoeder immers geen woord meer. Maar nu ook grootmoeder overleden is, is Kyra ‘moederziel en grootmoederziel verlaten’. De eenzaamheid weegt en Kyra bouwt een vlot om op zee op zoek te gaan naar menselijk contact. Van haar gekleurde stoffen maakt ze een haast oneindig lang touw, dat ze met één uiteinde aan haar vlot en met het andere uiteinde aan de struik bij hun huis vastknoopt. Kunst geeft hier op een prachtige manier inkijk in Kyra’s innerlijke verscheurdheid. Aan de ene kant heeft ze behoefte aan nieuwe menselijke warmte. Aan de andere kant wil ze haar verleden niet loslaten. Maar het lot beslist voor haar, want de knoop bij de struik komt los en Kyra drijft verder de zee op, haar touw met zich meeslepend.
 
Ylan vist Kyra’s touw ten slotte uit de zee. Kunst gebruikt de afwisselende kleuren van het touw als leidraad bij het terughalen van herinneringen uit Ylans vroege kindertijd. Zo doet oranje hem denken aan de kleur van zijn moeders haar en geel aan het koren dat geoogst moest worden. Bruin herinnert hem aan de ogen van zijn zus en blauw aan de ogen van zijn moeder. En langzaamaan komen ook de herinneringen weer boven aan de mannen die hem bij zijn gezin wegrukten en in een bootje naar het klooster stuurden. Wanneer Ylan en Kyra bijna letterlijk op elkaar botsen, heeft zij zijn boek, waaruit alle inkt is weggespoeld, gevonden. De woorden die hij tot haar spreekt, maken op hun beurt haar herinneringen aan de afschuwelijke gebeurtenissen op haar eiland wakker. Opvallend is hoe Kunst op een eerbiedige afstand blijft van beide trauma’s en de lezer volop ruimte gunt voor persoonlijke interpretatie.
 
Ylan en Kyra vestigen zich in een nieuw land en stichten uiteindelijk een gezin en hun liefde heelt hun trauma’s. Ylan schrijft uiteindelijk zijn eigen verhaal in zijn oude boek en Kyra tekent er het hare in. En heel af en toe schrijft hij bij haar tekeningen en tekent zij bij zijn woorden. Er zit een krachtige boodschap achter de symboliek: alleen met de steun van een liefhebbende ander lukt het je om je volledige waarheid te dragen, tot in de donkerste, pijnlijkste hoekjes toe.
 
Jeska Verstegen maakte om de paar bladzijden een dubbelbladige prent. Zo krijgen we een prachtig bovenaanzicht van Kyra die in haar verfketel roert. De inhoud doet denken aan zo’n gigantische ouderwetse lolly, waarin rood, geel, oranje, roze, paars en een klein tikkeltje turquoize in een spiraal om elkaar heen wervelen. De kleuren in deze illustratie vormen een schril contrast met bijvoorbeeld de grijsachtige prent waar Ylan als een nietig figuurtje op de achtergrond vanaf de klif zijn boek haast in het gezicht slingert van de lezer. Het boek lijkt echt naar je toe te suizen.
 
De mooiste illustratie vind ik het bovenaanzicht van Ylan en Kyra die in de rechterbovenhoek ontspannen tegen elkaar aan liggen te slapen. Alle tegenstellingen lijken hier vanzelfsprekend samen te vloeien. Haar donkere huid en fleurige oranje jurk contrasteren wondermooi met zijn bleke teint en donkerblauw shirt. De achtergrond lijkt een handgeschreven vel papier dat door een donkergroen licht wordt beschenen. Ylan baadt volop in het licht, terwijl Kyra in de schaduwzijde ligt. Deze illustratie straalt een en al innerlijke rust en harmonie uit. Prachtig.
 
Marco Kunst, Jeska Verstegen: Het touw en de waarheid, Lemniscaat, Rotterdam 2023, 156 p. : ill. ISBN 9789047714934 

deze pagina printen of opslaan