Non-fictie
BOEKEN NR. 4, APRIL 2021
E. de Jongh, J.P. Filedt Kok: Peter Vos: Getekende boeken
door Christophe Van Eecke
Peter Vos
(1935-2010) was een buitengewoon grafisch talent waarvan de proporties roem tot
ver buiten de landsgrenzen zouden verdienen. Na de eerdere sublieme uitgave van
zijn Getekende brieven (Rubinstein 2017) tekent hetzelfde team van J.P.
Filedt Kok en kunsthistoricus (en emblemata-kenner) E. de Jongh, met steun van
Vos’ weduwe Saïda, nu voor een representatieve uitgave van zijn unica:
in een enkel exemplaar vervaardigde geïllustreerde boekjes, doorgaans gecreëerd
als geschenk voor geliefden, vrienden, of Vos’ zoon Sander. Het is niet
ongewoon voor grafische kunstenaars om dergelijke unica te maken, en met
name Lucebert ging er zich ook graag aan te buiten. Voor Vos waren ze de kern
van zijn creativiteit: als kunstenaar werd hij neerslachtig van de gebondenheid
die met opdrachten en gestructureerd werk gepaard gingen. Hij voelde zich pas
vrij als hij voor zichzelf en uit eigen aandrift kon creëren. Naast zijn
ingenieuze getekende brieven zijn deze unica dan ook in vele opzichten
de essentie van zijn kunstenaarschap.
Deze editie is uitmuntend. De
meerderheid van de bewaarde unica zijn opgenomen, doorgaans met een
gulle selectie van reproducties. Voor elk boekje worden nauwgezet de fysieke
kwaliteiten beschreven, zoals het in een catalogue raisonnée zou passen,
en in een korte tekst toegelicht wanneer, waarom en voor wie het boekje werd
gemaakt, vaak met de nodige anekdotes. Hierdoor vormen deze korte
catalogustekstjes ook een korte fragmentaire aanzet tot biografie, waarbij we
een en ander leren over Vos’ liefdes (hij was in de vroege jaren 1960 even de
minnaar van Fritzi Harmsen van Beek), zijn neerslachtige periodes, of de
vertederende liefde voor zijn zoon. Het boek opent met een inleiding door E. de
Jongh, die een leven aan studie van de emblematiek en symboliek meebrengt om op
zeer toegankelijke wijze de veelzijdigheid van Vos’ beeldtaal uit de doeken te
doen. Aan het eind maakt Filedt Kok de staat van het onderzoek op en geeft hij
aan welke boekjes tot op heden niet zijn teruggevonden.
Onvermijdelijk bieden de boekjes
inkijk in het persoonlijk leven van de kunstenaar. Het boekje Depressie
(1976) is pijnlijk trefzeker in het uitbeelden van Vos’ psychologische crisis:
een seksueel lijf dat door de bedrukkende muren van zijn kamer wordt opgeslokt
(zie ill.). Boekjes als De dodostap (1975) of Wie schoot Roodbaardje
Pik? (1975-1976) verbazen door de ongebreidelde virtuositeit van de
tekenkunst, terwijl anderzijds de vindingrijkheid waarmee menselijke figuren
worden open geplooid en omgebouwd in Zeven harlekijnen (1982) of Van
je geheugen (1984) niet anders dan machtig kan heten. Vos was ook een groot
vogelkenner en -liefhebber, en de getekende rapporten van zijn vogelkijkreizen
naar Spanje en Israël (vele tientallen bladzijden kleine tekeningen met
doorlopende handgeschreven tekst) moeten niet onderdoen voor de beroemde Collins
Bird Guide – en zijn mogelijk in ornithologisch opzicht best nog
betrouwbaar ook (want Vos verdiepte zich ook graag in de wetenschappelijke
literatuur over het gevederde geslacht).
De boekjes zijn mirakels van
grafische kunst. Naast alle voornoemde zijn er ook verschillende ABC-boekjes,
een gids voor Jagtlust (het landgoed van Harmsen van Beek), een aantal
pornografische werkjes, een reeks mythologisch geïnspireerde creaties, en zelfs
een occasionele excursie in de emblematiek. Er zijn pastiches van bekende
kunstenaars, occasionele obscurantistische reeksen, en steeds hernomen thema’s
zoals, naast de vogels, de figuur van de gebochelde Pulcinella, ontleend aan de
commedia dell’arte, als alter ego van de kunstenaar.
Er is niets dat men op dit boek
zou kunnen aanmerken, behalve dan dat het jammer is dat het niet nóg meer werk
van Vos reproduceert dan het al doet (en er is abundantie allerwegen in deze
uitgave). Deze editie doet alles wat ze moet doen en meer: het is een
wonderlijk kijkboek over een meestertekenaar, een rigoureus opgezette en
wetenschappelijk tot in de puntjes verzorgde editie, maar ook een heldere en
toegankelijke kennismaking met het werk (en via het werk het leven) van Peter
Vos. In alle opzichten een uitmuntende publicatie.
E. de Jongh, J.P. Filedt Kok: Peter
Vos. Getekende boeken, Rubinstein, 2020, 264 p. ill. ISBN 9789047628422.
Distributie Pelckmans Uitgevers
deze pagina printen of opslaan