Nederlands proza

BOEKEN NR. 4, APRIL 2021

Max Greyson: Een waarschijnlijk toeval

door Len Buggenhout

De Vlaamse schrijver Max Greyson kennen we al van de dichtbundels Waanzin went niet (2016) en Et alors (2019). Met Een waarschijnlijk toeval verschijnt nu ook zijn romandebuut, een hedendaags verhaal over de perikelen van de liefde en de existentiële beslommeringen die daarmee gepaard gaan. Dat klinkt ambitieus en in zekere mate is het boek dat ook. Maar op geen enkel moment dreigt die ambitie Greyson boven het hoofd te groeien, omdat hij dicht bij de leefwereld blijft die hij zelf zo goed kent. Het verhaal is immers duidelijk geënt op zijn eigen leven - ook al is alles fictief, benadrukt Greyson in interviews. Zelf spreekt hij in dat verband over autofictie.    

Hoe dat er in de praktijk uitziet? Het hoofdpersonage heet eveneens Max. De dertiger is dichter en theatermaker, woont in Antwerpen en zit bijna dagelijks in zijn stamkroeg Koffieland te werken aan een roman, gedichten en theaterteksten. En voor de duidelijkheid: met dezelfde omschrijving hadden we evengoed de auteur zelf kunnen introduceren.
 
In Een waarschijnlijk toeval bekent de fictieve Max sinds zes weken geen zin meer te hebben in sigaretten. Een slechte gewoonte waar hij in zijn tienerjaren mee is begonnen, nadat hij voor het eerst werd afgewezen door een meisje en ‘zijn geloof in de liefde volkomen verloren was’. Nu, op de hogesnelheidstrein tussen Brussel en Keulen, is hij van die verslaving verlost. Wie of wat hem aan het einde van de treinrit zit op te wachten, weten we niet. Maar dat zijn verlangen naar nicotine spoorslags is verdwenen, zou wel eens rechtstreeks in verband kunnen staan met een herwonnen vertrouwen in de liefde.
 
Tijdens de reis, die door technische problemen veel langer duurt dan voorzien, zet zijn verliefdheid een stroom van gedachten in gang. In flarden en fragmenten blikt hij terug op ‘een stuk of vijf verliefdheden’ die hem als mens fundamenteel hebben bewogen. Zoiets lukt alleen in de gepaste taal: hoe groter de woorden, hoe beter. Terughoudendheid bestaat niet, zo meent Greyson, als het om de ware toedracht gaat van wat een geliefde betekent, in het verleden of heden.
 
Net wanneer de gevoelens van het hoofdpersonage zo groot en allesomvattend worden, toont de auteur ons zijn buitengewone virtuositeit. De dichter loert dan om de hoek. In lyrische bewoordingen en met een bijzonder rijke taal weet hij die momenten te vangen. Groots en voluit, slechts zelden (op het randje van) grotesk. Over een avondje uit met zijn beste vriend, klinkt dat zo:
 
‘[…] de avond liet zich zingen als een aria van zonovergoten majeurnoten en glanzend vermoeden, begeleid door een orkest van een zomerwind die een koperen warmte door de straten van Antwerpen blies.’
 
En over een geliefde, bij wie het van in het begin duidelijk is dat het om een tijdelijke romance zou gaan:
 
‘[…] toen we de nachten versierden als esdoorn, elkaars lijf doorbladerden, ons krom gebaarden en elke druppel lust uit elke seconde persten in de veronderstelling dat het de laatste keer was.’
 
Het is grootschrijverij op zijn best. Tegelijkertijd laat Greyson zijn stijl zo samenvallen met de fictieve Max, want het is een verwijt dat het hoofdpersonage regelmatig naar het hoofd geslingerd krijgt. Aan woorden heeft hij geen gebrek, maar soms volstaat dat niet. Ware liefde moet zich ook laten zien in daden, ongeacht wat je er taalkundig tegenaan gooit.
 
Het boek kan net daardoor overtuigen. Het hoofdpersonage blijft de zaken overpeinzen en neerschrijven, maar beseft ook dat niet alles wat hij zegt waar is. Dat het hoogstens zijn weergave van de feiten is. Hij neemt zichzelf op de korrel, en aan de hand van enkele rake observaties ook zijn generatie. Toch verliest hij zich telkens weer oeverloos in de liefde. En zo vallen het thema en de stijl perfect samen. Greyson maakt de ambitieuze opzet waar.
 
Max Greyson: Een waarschijnlijk toeval, De Arbeiderspers, Amsterdam 2021, 244 p. ISBN 9789029543293. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan