Vertaald proza

BOEKEN NR. 2, FEBRUARI 2021

Yūko Tsushima: Domein van licht

door Jo Vanderwegen

Vanuit het niets lijkt een vernieuwde vertaling van Yūko Tsushima’s belangrijkste werk, Domein van licht, te verschijnen. Tsushima is een momenteel wat vergeten Japanse schrijfster, die in haar thuisland in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw talrijke boeken en essays schreef en daar terecht regelmatig prijzen en onderscheidingen voor kreeg. Haar teksten handelen vaak over vrouwen aan de rand van de Japanse patriarchale maatschappij, die door hun eigen familieleden of vrienden genegeerd worden. Daarbij putte ze vooral uit eigen ervaring, want als alleenstaande moeder had ze voldoende stof. Ook het feit dat ze opgroeide zonder vader, speelde een grote rol in de vorming van haar werk. Weliswaar was ze de dochter van Osamu Dazai, een van de allerbelangrijkste twintigste-eeuwse Japanse auteurs, maar hij pleegde zelfmoord toen ze amper één jaar oud was. Yūko Tsushima had dus geen kans om haar vader daadwerkelijk te kennen en bijgevolg ondervond haar literaire werk nagenoeg geen literaire invloed van hem.
  
In Domein van licht verhaalt Tsushima over het dagelijkse leven van mevrouw Fujino, een jonge vrouw die na amper vier jaar huwelijk alleen met haar dochtertje in een goedkoop appartement gaat wonen, van tafel en bed gescheiden van haar echtgenoot. De redenen waarom hij wilde scheiden zijn niet duidelijk – het speelt eigenlijk ook geen rol – maar haar ex-man trekt zich bijzonder weinig aan van het dochtertje en nog minder van de financiële situatie van zijn ex-vrouw, aan wie hij geen alimentatiegeld kan of wil betalen. De scheidingsprocedure verloopt zeer moeizaam: haar man komt stelselmatig niet opdagen op het vredegerecht; voor de protagonist wordt de zware combinatie van zorgen voor de dochter en buitenshuis gaan werken stilaan onhoudbaar. De oververmoeide moeder slaagt er maar net in haar leven op de rails te houden, drinkt te veel en werkt haar frustraties uit op haar dochter.
 
Na de eerste, buitengewoon kalme en heldere hoofdstukken, verandert Tsushima naar een dichterlijker register, waarin droomsequenties naadloos overgaan in de realiteit en waardoor de lezer deelgenoot wordt van de typische verwarring die ontstaat in de eerste ogenblikken na een nachtmerrie. Het lukt Tsushima op die manier de lezer volledig mee te voeren in de denkwereld van de alleenstaande moeder. Daarbij maakt de schrijfster regelmatig gebruik van symboliek, meer bepaald van de tegenstelling tussen licht en duisternis. Het zonovergoten appartement wordt dan ook in een veelzeggende passage uitgespeeld tegen een vervelende waterinsijpeling, ontstaan door een overgelopen dakterras (Tsushima’s vader Osamu Dazai overleed door verdrinking, vandaar de verbinding van water met duistere krachten). Mevrouw Fujino is trouwens geobsedeerd door de dood die ze overal ziet (stokoude winkeliers die overlijden, haar vroegere doodzieke baas Kobayashi, en dergelijke meer). De tegenstelling licht/duisternis (dood) wordt zelfs volledig uitgespeeld in een poëtische sleutelpassage, wanneer een chemisch bedrijf in de buurt ontploft en er verschillende doden vallen:  
 
‘Ik realiseerde me dat het laatste beeld van de dood, die steeds maar weer opdook in mijn omgeving, het geschitter aan de hemel van de vorige nacht was. Dat was het. Ik dacht dat ik eindelijk begreep wat de elkaar opeenvolgende sterfgevallen me wilden vertellen. Licht zat vol energie en kracht. Ik dacht aan hoe ik me de vorige nacht voelde toen ik naar de roodgloeiende hemel keek en geen moment de dood verwachtte.’
 
De dood als metafoor voor de scheiding. Pas na de definitieve regeling van de scheiding is er opnieuw plaats voor hoop, voor licht in het leven van mevrouw Fujino. Het is dan ook geen toeval dat de moeder na dat hoofdstuk beslist te verhuizen naar een ander appartement, volledig anders van karakter.
 
Hoewel Domein van licht rijk aan symbolen is, valt het boek ook op andere, gemakkelijkere niveaus te lezen: zo is er de aanklacht tegen de stigmatisering van alleenstaande moeders (niemand van haar vrienden komt opdagen op het verjaardagsfeestje van haar dochter), of de steeds weerkerende verborgen zelfspot. Om een voorbeeld te geven: de alleenstaande moeder ziet bij de eerste kennismaking met haar appartement een piepklein kamertje – zo groot als een bergkast – en beslist meteen dat dan maar haar eigen slaapkamer moet worden. Het mag duidelijk zijn: aandachtig lezen is vereist om het onderste uit de kan te halen.
 
Allicht leidde de combinatie van Tsushima’s voortijdige dood in 2016, de herontdekking van haar werk door de recent verschenen Engelse vertaling, en de opflakkerende aandacht voor vrouwenrechten in het algemeen (#MeToo-beweging) tot de heruitgave van dit pareltje van de Japanse literatuur. Niet te missen, en hopelijk een opstapje naar de vertaling van ander werk van Tsushima.
 
Yūko Tsushima: Domein van licht, De Bezige Bij, Amsterdam 2020, 192 p. ISBN 9789403111216. Vertaling van Hikari no ryōbun door Noriko de Vroomen-Kondo en Han Timmer. Distributie Standaard Uitgeverij 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri