Nederlands proza

BOEKEN NR. 10, NOVEMBER 2020

Chris de Stoop: Het boek Daniel

door Jooris van Hulle

Eind maart 2014 werd Daniel Maroy, de oom van Chris de Stoop, op een brutale manier om het leven gebracht. De 84-jarige man leefde al een hele tijd op zijn eentje op zijn vierkantshoeve, ver weg van alles en iedereen, in het onooglijke dorp Sint-Léger, net over de taalgrens en dicht bij de Franse grens. Chris de Stoop treedt in 2019 op als burgerlijke partij op het proces waarop de jonge daders berecht worden, zodat er toch iemand is die in naam van de weinige overgebleven familieleden een soort van postume eer kan bewijzen aan die ‘zonderling’ die oom Daniel moet zijn geweest.   

De Stoop, die ooit in een voorbij schrijversleven naam en faam maakte als onderzoeksjournalist, maar een aantal jaren geleden de wereld van de pers achter zich heeft gelaten ‘om me af te zonderen op de boerderij en te schrijven’, doet met Het boek Daniel zijn oom, ‘een man zonder geschiedenis’, recht door op zoek te gaan naar een antwoord op de vraag waarom Daniel zo teruggetrokken leefde en, al even belangrijk, wat de daders van de dubbele overval gedreven moet hebben. Door zijn aanpak – alternerend focussen de verschillende hoofdstukken op slachtoffer en daders – laat De Stoop zien hoe hij zelf op zoek is gegaan naar antwoorden op de vragen die bij hem leefden.
 
Waarom bijvoorbeeld iemand als Daniel verzaakt heeft aan het gemeenschapsleven: ‘De verbinding met de mensen om je heen is belangrijk, de drang om bij een groep te horen, de kracht van een roedel wolven. Maar er is ook de verticale verbondenheid, die Daniel duidelijk voelde, tussen de verschillende generaties, tussen de levenden en de doden. We zijn niet de eersten en we zijn niet de laatsten.’ Oom Daniel: hij heeft tot aan hun dood gezorgd voor zijn ouders, hij heeft gezorgd voor zijn epileptische broer Michael, en toen ook die gestorven was, heeft hij gezorgd voor zijn dieren. De ‘geschiedenis’ van een man die geen geschiedenis wilde schrijven.
 
En dan is er de kant van de jonge daders, op het moment van de moordpartij en de erop volgende brandstichting  – alle sporen dienden uitgewist – eigenlijk nog pubers op zoek naar een identiteit. En, zoals nu zou worden geschreven over hen: kansarme jongeren, opgegroeid in ontwrichte gezinnen, op school meer af- dan aanwezig, levend van kleine diefstallen tot zich ‘de’ opportuniteit voordoet: daar in Sint-Léger woont een eenzaat die bulkt van de centen… Ook waar het de daders betreft, gaat De Stoop op zoek naar achterliggende ‘verklaringen’. Het best kan alles worden samengevat in de visie die een van de psychologen naar voren brengt: er is de groepsdynamiek, ‘de groep gaf hen status en betekenis’ en ‘individueel voelden ze zich zwak maar als groep sterk’, en dan komt daarbij ‘de ontmenselijking van oom Daniel, die, geïsoleerd en gemarginaliseerd, voor hen het ideale slachtoffer was.’ 
 
Belangrijk hierbij is dat ‘het ontmenselijken drie voordelen heeft voor de daders. Het rechtvaardigt het geweld, het maakt de eigen groep superieur, en het laat toe empathie en ethiek uit te schakelen, zodat je geen last krijgt van je geweten.’ Het mag duidelijk zijn: Chris de Stoop is met Het boek Daniel niet uit op revanche, niet op de daders, niet op de dorpsbewoners die Daniel ook altijd een ‘oude viezerik’ hebben gevonden en na de moordpartij, toen de daders op café en bij al wie het horen wilde opschepten met hun actie, liever het hoofd afwendden: ‘Het dorp hoorde, zag en zweeg.’
 
In de marge van zijn ‘proeve van een portret’ van zijn suikeroom’ (‘hij leefde met niets en had alles’) heeft De Stoop aandacht voor de teloorgang van de boerenstiel – de herenboerderijen van weleer zijn bouwvallen geworden of omgebouwd tot buitenverblijven of stoeterijen  – , hij tekent een portret van burgemeester Senesael die ooit Gérard Depardieu in zijn dorp mocht inschrijven toen hij op de vlucht was voor de Franse fiscus, hij gaat ter plekke de Franse cités bezoeken rond Roubaix, waar armoede en verwaarlozing mensen en omgeving in een wurggreep houden… In de epiloog bij Het boek Daniel vertelt De Stoop nog dat hij Rachid, een van de Noord-Franse jongeren die bij de moordzaak betrokken waren, gaat opzoeken in de gevangenis: ‘De tijd is om. Hij staat op, buigt zich over het tafeltje en reikt me de hand.’
 
Chris de Stoop: Het boek Daniel, De Bezige Bij, Amsterdam 2020, 254 p. ISBN 9789403102719. Distributie Standaard Uitgeverij 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri