‘Aux paysans de l'empereur!
À
l'empereur des paysans!
Au fils de Mars,
Au glorieux 18
Mars!
Où le Ciel d'Eugénie a béni les entrailles!'
Het gedicht ‘Vieux de
la vieille!‘ of ‚‘Oude garde!‘ is door de onverbeterlijke Paul Claes vertaald
als:
'Op de
boeren van de keizer!
Op de keizer van de boeren!
Op
de zoon van Mars op aard!,
Op de glorieuze 18 maart!
Toen Eugénie door God heur schoot gezegend zag!'
Een montage van gezwollen en
hoogdravende verzen van de hofdichter van het Tweede Keizerrijk, Louis
Belmontet, geplukt uit een aan Napoléon III en zijn vrouw Eugénie gericht
lofdicht ter gelegenheid van de geboorte van de troonopvolger, Louis-Napoléon,
op 16 maart 1856 en het banket twee dagen later op 20 maart.
Maar er staat 'de glorieuze 18
maart!' en dat was in het jaar 1871 de dag waarop de Parijse Commune
losbarstte, kort nadat de 'zoon van Mars', de keizer dus, een smadelijke
nederlaag had geleden tegen de Pruisen. In ballingschap raakte hij meteen ook
zijn populariteit kwijt bij de boeren, die hem totdantoe hadden gesteund.
Het is een van
de politieke en republikeins geïnspireerde gedichten in reeks van tweeëntwintig
pastisches die Rimbaud (tussen half oktober en half november 1871) schreef voor
de Cercle Zutique, een rebels clubje dat zich tegen de gevestigde orde
keerde en een bloedhekel had aan de classicistische poëzie van de Parnassiens
en de symbolisten. Die pastisches op bekende dichters als François Coppée en
Théophile Gautier waren voornamelijk obsceen en scatologisch van aard, vol
seksueel getinte dubbelzinnigheden, maar neergepend in de verheven
omschrijvingen en met de suggestieve beeldspraak eigen aan deze poëtische
richtingen.
Zoals
in 'Etat de siège?' waarin een arme koetsier 'sous le dais de fer blanc, /
Chauffant une engelure énorme sous son gant' (De arme conducteur onder zijn
blikken dak / Warmt met zijn want een vorstbuil die de kop opstak), tijdens de
noodtoestand, uitgeroepen bij het beleg van Parijs door de Pruisen, zijn
omnibus naar de terminus leidt. Maar dat eigenlijk het verhaal is van een
oprijzende seksuele nood die alleen door masturbatie kan gelenigd worden.
Noodtoestand? Of in 'Le Balai':
'C'est un humble
balai de chiendent, trop dure
pour une chambre ou pour la peinture
d'un mur [...]
Et j'en
voudrais laver tes larges bords de lait,
Ô Lune'
(De schamele borstel ligt te hard in onze hand / voor 't
vegen van de vloer of 't verven van de wand [...] En schrobde graag met melk je
brede billenboord, / O Maan). De borstel hier is een pleeborstel wat meteen de
richting bepaalt van zijn gebruik voor de billen of de maan, wat in argot
hetzelfde is.
Bekendst
is het 'Sonnet du trou du cul', waarvan Verlaine de eerste twee strofen,
Rimbaud de terzinen verzon. Regelrechte en weinig verhullende ode aan de reet.
'Obscur et froncé comme un œillet violet' (Donker gerimpeld als een paarse
anjelier), dit keer een parodie op een gedicht van Albert Mérat waarin deze de
lichaamsdelen van een vrouw bezingt, hier een ode vol seksuele metaforen aan de
fysieke mannelijke liefde. Voor alle verklaringen verwijs ik graag naar de
gedegen commentaren van Paul Claes bij elk gedicht en elk gebezigd beeld.
Noodzakelijk om hiervan te genieten.
Gelegenheidswerk dus van
Rimbaud, een even radicale als geniale zeventienjarige adolescent, waarin de
virtuositeit en het gemak van het taalgebruik een voorafspiegeling zijn van de
evolutie die zijn revolutionair poëtisch œuvre kort daarop zal maken. Rebels,
heidens en schokkend, maar ook taboedoorbrekend, visionair en hallucinant. Een
uitslaande brand die de poëzie voor goed zal brandmerken.
Een woordje nog over de
briljante vertaling van Claes aan de hand van het gedicht 'Jeune goinfre' ('Jonge
slokop'), een gedicht uit de nonsensicale reeks 'Conneries' ('Lulkoek'),
sonnetten met een- of tweelettergrepige verzen. Hier een parodie op 'Le
gourmand' ('De lekkerbek') van Louis Ratisbonne, een kindergedicht waarin een
jongetje genaamd Paul per ongeluk een laxeerpil voor een snoepje neemt.
'Casquette
De moire,
Quéquette
D'ivoire
Toilette
Très noire,
Paul
guette
L'armoire.
Projette
Languette
Sur poire
S'apprête
Baguette
Et foire.'
Letterlijk staat er: 'Moiré
petje, ivoorwit pikje, zwart toilet. Paul loert naar de kast, stort lipje op
peer, bereidt stokje, en schijten maar.'
De schitterende weergave
van de vertaler:
'Meneer
Trekt met
Zijn pet
Van leer.
Paul zet
Zich neer
Voor meer
Buffet.
Hij plet
Vol pret
Een peer;
In 't net
Toilet
Valt beer.'
Arthur Rimbaud:
Perverse verzen, Athenaeum, Amsterdam 2019, 80 p. ISBN 9789025310837. Vertaling
uit het Frans door Paul Claes. Distributie L&M Books
deze pagina printen of opslaan