Vanaf negen jaar
JEUGDBOEKEN NR. 8, OKTOBER 2025
Sandrine Ekofo e.a., Shamisa Debroey (ill.): Kimia in het hart van Congo. Een verhaal over het koloniale verleden van België
door Jan Van Coillie
9+ - Ik las enkele weken geleden nog het
indrukwekkende Congo: Een geschiedenis (2010) van David van
Reybrouck. Kimia in het hart van Congo kun je als een op kinderen
gerichte versie van dat boek zien. Het boek van Van Reybrouck wordt trouwens
vermeld in de bronnenlijst achteraan. Net als Van Reybroucks boek wil Kimia
het echte verhaal over Belgiës vroegere kolonie brengen, als tegengewicht voor
de vroegere leugens en stereotypen die zo lang de geschiedschrijving
vertekenden.
Het is een donker verhaal van uitbuiting,
discriminatie, vernedering en nietsontziend geldgewin. Daarbij wordt de nefaste
rol van de Belgische koning Leopold II, die van 1885 tot 1908 Congo als
privébezit in handen had, onverholen blootgelegd, net als de vele wanpraktijken
van de blanke kolonisatoren. Het is goed dat ook jonge lezers deze donkere
bladzijden uit het koloniale verleden van België te lezen krijgen. Ze kunnen
doen nadenken over de vreselijke gevolgen van rassendiscriminatie en het
verderfelijke winstbejag dat kolonisatie aanstuurt en nog steeds verder zorgt
voor de uitbuiting van Afrika.
Toch had ik af en toe graag wat meer nuance
in het boek gezien. Nu lijkt het alsof alle blanken die naar Congo trokken
schurken waren die er enkel op uit waren de oorspronkelijke bevolking onder de
knoet te houden om de bodemrijkdommen te kunnen roven of daarbij te helpen. Zo
loop je de kans om andere stereotypen te versterker door veralgemeningen als
‘De witte mensen doen het niet uit liefde voor de Congolezen’. Er waren zeker
ook ‘witte’ mensen die het beste voorhadden met de Congolezen en hen als medemensen
zagen. Enkel in twee kleine tekstkadertjes wordt vermeld dat missionarissen
onderwijs en gezondheidszorg boden en mensen hielpen, maar tegelijk dat ze de
‘witte bazen’ hielpen en hun mond hielden over mistoestanden. Ook hier had wat
meer context niet misstaan. Bovendien buigen de auteurs zich in hun verwoording
soms nodeloos diep naar kinderen toe, bijvoorbeeld in een zin als ‘De
belangrijkste witte leiders beraamden al maanden geleden gemene plannen.’
Los van deze kanttekeningen blijft Kimia
in het hart van Congo een erg relevant boek, precies omdat de waarheid niet
verzwegen mag worden. Die waarheid brengen de auteur op een interessante manier
naar de jonge lezers toe. De titel verwijst naar het levensverhaal van Kimia,
dat als een verhaal verteld wordt in 19 hoofdstukken, vanaf haar kinderjaren
voor de kolonisatie tot in het jaar 1961, het jaar waarin Lumumba, Mpolo en
Okito vermoord werden. Okito is Kimia’s ‘rebelse’ zoon. Het nieuws van zijn
dood verplettert haar, maar ze trekt zich overeind door wat hij zo vaak zong:
‘We vechten niet met ons lichaam, maar we vechten met onze geest’ en aan wat
hij hen altijd voorhield: ‘We zullen de wereld tonen wat een vrije zwarte man
kan.’ Het verhaal van Kimia wordt afgewisseld met informatie over het
historisch kader, met telkens een korte historische schets van een bepaalde
periode en daarnaast tekstblokjes onder kopjes als ‘magisch’, ‘koninkrijk’,
‘kolonie’, ‘grenzen’, ‘rubber’, ‘propaganda’, ‘miljoenen doden’, ‘apartheid’,
‘activisme’, ‘economie’ en ‘milieu’. Het boek sluit af met een tijdlijn 1960
tot nu (2023) en een bronnenlijst.
De informatieve teksten worden gedrukt
tegen een bruine of gele achtergrond, terwijl het verhaal op witte pagina’s
staat. Dat verhaal wordt dan weer verlucht met paginagrote illustraties met
achtergronden in meerdere kleuren, maar toch overwegend verschillende tinten
bruin die doen denken aan Afrikaanse kunstwerken. De mix van verhaal, behapbare
informatie en illustraties maakt dat het boek veel jonge lezers kan aanspreken.
Sandrine Ekofo e.a., Shamisa Debroey: Kimia
in het hart van Congo. Een verhaal over het koloniale verleden van België,
Lannoo, Tielt 2025, 135 p. : ill. ISBN 9789020960556
deze pagina printen of opslaan