Non-fictie

BOEKEN NR. 8, OKTOBER 2024

Mark Elchardus: Over Grenzen

door Christophe Van Eecke

De voorbije jaren heeft de socioloog Mark Elchardus zich geprofileerd als de meest intelligente en geloofwaardige criticus van het politiek correcte denken in Vlaanderen. Daarmee heeft hij een belangrijke rol vervuld. Omwille van zijn achtergrond heeft hij immers een smetteloos progressief profiel, geruggesteund door een ijzersterke reputatie als sociaal wetenschapper. Dat maakt het onmogelijk om zijn kritiek, die altijd bijzonder goed onderbouwd is, te parkeren als weer maar eens “rechtse praat” van iemand die men rustig kan cancelen. Hierdoor spreekt Elchardus niet alleen voor velen, hij geeft ongetwijfeld ook ruggensteun aan mensen die verontrust zijn door de snelheid waarmee de maatschapppij zich vandaag ontwikkelt naar situaties van steeds grotere onzekerheid, maar die zich niet gehoord voelen en ook geen toegang hebben tot de theoretische bagage die vaak nodig is om de gangbare politieke en ideologische ideeën te doorprikken. Hij zegt wat velen denken, en hij kan het ook nog eens gedegen onderbouwen. Daarmee vervult Elchardus zijn rol als publiek intellectueel op uitmuntende en lovenswaardige wijze. 

In zijn recentste boek biedt Elchardus ons een lang essay over het belang van grenzen. Ik noem het een essay, want hoewel het boek over de nodige referenties beschikt om de argumentatie te reconstrueren, is het toch vooral een als uit één geut gegoten gedachtengang waarin Elchardus helder en duidelijk de vele thematische lijnen samenbrengt die rond het belang van grenzen kunnen worden getrokken. Heel veel onderwerpen die de voorbije jaren in het publieke debat aan bod kwamen, van neoliberalisme over migratie tot identiteitsdenken, worden hier summier maar helder gepresenteerd op een manier die duidelijk maakt hoe ze allemaal met elkaar in verband staan. Met opperste luciditeit balt Elchardus hier al zijn kennis samen in een argument dat als een pijl uit een boog naar zijn doel schiet.
 
Niet alleen doorprikt Elchardus zowel links als rechts een paar mythes over migratie, over politiek, over de vrije markt, en over diversiteit, hij heeft vooral ook een no nonsense aanpak waarbij hij rationaliteit en feiten voorrang geeft op alle andere overwegingen. Heel verhelderend is de uiteenzetting over de manier waarop het economisch liberalisme niet zomaar een ongebreideld laissez faire is, maar een systeem dat net heel veel wetten en regels in stelling brengt – alleen worden die regels gebruikt om de democratische rechtsstaat buiten spel te zetten. Op die manier wordt de ideologie van de vrijhandel ook de impliciete blauwdruk voor de ongebreidelde migratie. Dat is ook zijn snoeiharde kritiek op het Marrakesh pact, dat volgens Elchardus via een opengrenzenbeleid een netwerk van mensensmokkel, vaak met dodelijke afloop, in stand houdt (vrij verkeer van mensen en goederen in de race naar de bodem, ongeacht de humanitaire kost).
 
Tenslotte dwingt het bewondering af dat Elchardus hier nogmaals (hij deed dat al in eerder werk) aantoont hoe het politiek correcte denken over ras zelf vaak zeer racistisch is en zelfs het negentiende-eeuwse raciale essentialisme opnieuw mobiliseert. Hij haalt ook hard uit naar de voorstellen van David Van Reybroeck over een burgerpanel ter vervanging van verkiezingen, wat hij ziet als een regelrechte afschaffing van de parlementaire democratie.
 
Met dit boek herinnert Elchardus er ons aan dat zonder grenzen geen gemeenschap mogelijk is, geen orde, en geen beschaving. Het losgeslagen morele universalisme van de progressieve beweging is het evenbeeld van het economisch neoliberalisme en restrictief nationalisme van rechts: beiden zijn onwenselijk voor het vreedzaam samenleven en destructief voor elke vorm van menselijkheid. Binnen grenzen kan gemeenschap ontstaan, op basis van gedeelde waarden die democratisch en inclusief zijn veeleer dan exclusief. En het is enkel een dergelijke gemeenschap, geordend in een democratische rechtsstaat, die ons kan beschermen tegen de chaos die ons langs alle kanten bedreigt. De voorbije decennia is die gemeenschap steen voor steen afgebroken. Dit boek is een passionele maar intellectueel ijzersterke oproep om opnieuw op te bouwen.
 
Mark Elchardus: Over grenzen, Ertsberg, s.l. 2024, 178 p. ISBN 9789464750911

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies



ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri