Vertaald proza

BOEKEN NR. 9, NOVEMBER 2022

Louise Erdrich: Fakkeldrager van de Native American Literature

door Kris van Zeghbroeck

Als zestiger op weg naar de zeventig is Louise Erdrich (1954, Ojibwe) ontegensprekelijk een belangrijke gangmaker van de 21ste-eeuwse Native American Literature. De laatste tien jaar wist ze als laureaat de National Book Award for Fiction 2012 (The Round House) te combineren met de Pulitzer Prize for Fiction 2021 (The Night Watchman (De nachtwaker)). Met de National Book Award bijt ze de spits af, maar voor de eerste Native American Pulitzer Prize for Fiction moeten we teruggaan naar N. Scott Momaday’s (1934, Kiowa) bekroning met House Made of Dawn in 1969.

Momoday wordt vandaag beschouwd als de gangmaker van de Native American Renaissance, die met schrijvers als onder meer Leslie Marmon Silko (1948, Laguna), Gerald Vizenor (1934, Chippewa) en James Welch (1940, Blackfeet en A'aninin) de  Native American Literature een belangrijke boost gaf van eind jaren zestig tot begin jaren tachtig. Louise Erdrich wordt nog net daarbij gerekend, maar is tevens een invloedrijk boegbeeld, die de fakkel van de Renaissance overgedragen heeft aan een nieuwe golf van jonge schrijvers die de Native American Literature van de 21ste eeuw vorm geven.

Het is de tweede keer dat Erdrich de finale van de Pulitzer haalde na 2007 met The Plague of Doves (De duivenplaag). Belangrijk is ook dat in 2021 Natalie Diaz (1978, Mojave) als eerste Native American de Pulitzer Prize for Poetry binnenhaalde met Postcolonial Love Poem en dat Joy Harjo (1951, Muscogee) in 2019 tot de eerste Native American Poet Laureate benoemd werd. Bovendien werd Sherman Alexie (1966, Spokane) in 2007 laureaat van de National Book Award for Young People’s Literature met The Absolutely True Diary of a Part-Time Indian.

Globaal is het kenmerkend voor de laatste jaren dat de Native American Literature sterker op de voorgrond treedt met nieuw talent, zowel op het vlak van poëzie als van proza. Het opent het perspectief voor Indiaanse afstammelingen om literair een deel van hun historische geboortegrond te reclaimen. Dit vertaalt zich onder meer in finaleplaatsen voor de National Book Award for Fiction 2018 met Brandon Hobson (Cherokee, Where the Dead Sit Talking) en Poetry 2017 met Layli Long Soldier (Oglala, Whereas). En natuurlijk de finaleplaatsen van Natalie Diaz (zie boven) en Tommy Orange (Cherokee, There There) bij de Pulitzer Prize voor respectievelijk Poetry en Fiction.

Een belangrijk verschil met de voorgangers is dat de nieuwste generatie schrijvers direct of indirect de vruchten plukt van het eerste MFA Creative Writing-programma dat volledig gericht is op Native Americans en hun literaire traditie. Die revolutionaire aanpak van het Institute of American Indian Arts (IAIA) timmert sinds 2012 aan een nieuwe weg, dat het schrijfpotentieel van een kleine etnische groep (nauwelijks 1 procent van de bevolking van de Verenigde Staten, in Canada is dat bijna 4 procent) optimaliseert.

Louise Erdrich heeft ook Duitse roots langs vaders kant. Ze is de eigenaar van Birchbark Books, een onafhankelijke boekhandel in Minneapolis die gespecialiseerd is in Native American Literature en focust op de gemeenschap van Native Americans in de Twin Cities (Minneapolis/Saint Paul). Naast poëzie, verhalen, jeugdliteratuur en non-fictie heeft Erdrich minstens achttien romans op haar naam staan. Na de bekroonde The Night Watchman (2020) volgt The Sentence (2021, Sleutelwoorden). Er is duidelijk een hernieuwde belangstelling voor het werk van Louise Erdrich in de Lage Landen na de vertalingen van de jaren tachtig en negentig.

De nachtwaker vertrekt van een historisch gegeven. Arthur Vivian Watkins (1886-1973) werd als senator in 1947 tot voorzitter benoemd van de Senate Interior Committee Subcommittee on Indian Affairs. Als Mormoon, opgegroeid op de grens van een indianenreservaat en aanhanger van de ‘Culture of Conformity’, ontwikkelde hij de Termination Bill voor de ontvoogding van de indianenstammen, met het oog op de integratie van de indianenbevolking in de Amerikaanse maatschappij.

Een van de indiaanse stamraadsleden die in deze ontwikkeling een bedreiging zag voor het voortbestaan van indianenstammen, door uitholling van hun rechten, het heffen van belastingen en het verlies van verworven land en minerale rechten was Patrick Gourneau. Als voorzitter van de Turtle Mountain Band Chippewa Advisory Committee ging de grootvader van de auteur Louise Erdrich in het verweer tegen die geplande administratieve genocide van het Indiaanse volk.

Vertrekkende van de brieven van haar grootvader schreef Erdrich met De nachtwaker een historische roman waarin de politieke verhaallijn verweven wordt met het dagelijkse leven op het reservaat, het familieleven en het gedeelde lief en leed. Zo laat ze verschillende personages aan het woord die vanuit een verschillend perspectief hun licht werpen op de gebeurtenissen. Ook de spirituele Indiaanse wereld, waarin dieren en rol spelen, komt aan bod.

In een mengeling van (semi-)historische en fictionele personages krijgt Thomas Wazhask, gebaseerd op Erdrichs grootvader, een sleutelrol. Hij is behalve stamhoofd van de Chippewa-indianen ook nachtwaker bij de lagersteenfabriek in het Turtle Mountain-reservaat, waar voornamelijk vrouwen werken. Ook zijn nicht Patrice (Pixie) die het verdiende geld gebruikt om haar spoorloos verdwenen zus terug te vinden. Daarvoor moet ze de veilige wereld van het reservaat verlaten in een ontnuchterende zoektocht die in de grootstad Minneapolis uitmondt

'A majestic, polyphonic novel about a community’s efforts to halt the proposed displacement and elimination of several Native American tribes in the 1950s, rendered with dexterity and imagination.' (Jury Pulitzer Prize)

Met Sleutelwoorden voegt Louise Erdrich een pandemieroman toe aan haar oeuvre. Hoofdpersonage Tookie heeft weinig toekomstperspectief. Als impulsieve, zuipende en snuivende zeventienjarige laat ze zich overhalen om een lijk van Wisconsin naar Minnesota te vervoeren. Buiten haar weten om zitten er drugs verstopt op het lijk, wat haar een hallucinante gevangenisstraf van zestig jaar oplevert. Uiteindelijk bekennen de vrouw van de dode en haar geliefde dat ze Tookie geframed hadden. Zo komt ze na tien jaar opsluiting vervroegd op vrije voeten.

Dankzij de gevangenispauze, waarin ze een liefde voor taal en boeken ontwikkelt, groeit Tookie uit tot een volwassen vrouw. Ze begint een nieuw hoofdstuk in haar leven als boekverkoper in een kleine, onafhankelijke boekhandel in Minneapolis, gespecialiseerd in Native American Literature. Ze krijgt een sterke band met Flora (Tookie's 'irritantste favoriete klant') die praktisch in de boekhandel woont tot ze plots overlijdt op Allerzielen. Flora's geest komt spoken in de winkel en stalkt Tookie voortdurend, zodat ze verplicht is om het mysterie rond leven en dood van Flora te ontrafelen.

Op een moment dat het einde der tijden lijkt aan te breken met de corona lockdown en de moord op George Floyd binnen een tot op het bot verdeeld land, geeft Erdrich hoop met een verhaal over de kracht van de literatuur. Centraal staat de vraag om 'stil te staan bij wat we verschuldigd zijn aan de levenden, de doden, de lezer en het boek'...

Louise Erdrich: Sleutelwoorden, Spectrum, Amsterdam, 2022, 414 p. ISBN 9789000380947. Vertaling van The The Sentence door Monique ter Berg en Jan de Nijs. Distributie Lannoo

Louise Erdrich: De nachtwaker, Spectrum, Amsterdam, 2021, 477 p. ISBN 9789000380817. Vertaling van The Night Watchman door Monique ter Berg en Jan de Nijs. Distributie Lannoo




deze pagina printen of opslaan