Vertaald proza

David Grossman: De stem van Tamar

door Jos Van Damme

David Grossman is een veelgeprezen en 'veelgeprijsd' auteur. De journalist en auteur woont in Jeruzalem, van waaruit hij de internationale pers haalt met kritische artikels over de gewelddadige ontwikkelingen in zijn land en zijn medeburgers provoceert door in krant en boeken ongezouten zijn meningen te ventileren. Hij weet waar hij het over heeft: zelf was hij als reserveofficier vier jaar actief in de oorlog en hij spreekt vloeiend Arabisch. Het Arabisch-Israëlisch conflict inspireerde hem tot een drietal boeken, die opvielen door hun structuur en hun humanistische benadering. Grossman is geen pacifist, maar pleit voor een realistische uitweg uit de aan weerszijden verwrongen logica van de haat. Maar meer dan met de politiek is Grossman begaan met de mens in zijn relatie tot wie hem nastaan: zijn geliefde, zijn familie, zijn kinderen. Zijn recentste werk De stem van Tamar (bekroond met de Sappir-prijs voor literatuur), opgedragen aan zijn drie kinderen, is een jeugdboek voor volwassenen, een heerlijk geschenk en aangrijpende literatuur. 

Twee verhaallijnen wisselen af en convergeren naar het einde toe. De 16-jarige Assaf, zoals elke puber een beetje in de knoei met zichzelf, heeft via via een vakantiebaantje versierd bij de gemeentelijke reinigingsdienst van Jeruzalem en krijgt nu van zijn baas een hond aan de lijn in de hand geduwd met het verzoek de eigenaar op te sporen. ‘Laat de hond het maar uitzoeken, hij brengt je wel waar je wezen moet.’ Op het moment dat de hond er met een noodgang met hem vandoor gaat, verandert Assafs leven onherkenbaar en onherroepelijk. Na een eerste stop bij de pizzaman, weet Assaf al dat de eigenaar een 'zij' is. Dan gaat de zoektocht van de hond met de jongen in zijn spoor verder tot aan een kerk, die bewoond wordt door een oud, vreemd nonnetje, afkomstig uit een Grieks eiland en door haar dorpsgenoten daar geplaatst om de pelgrims van haar eiland op te vangen. Al vijftig jaar leidt ze daar een eenzaam, teruggetrokken leven want er komt nooit iemand omdat het eiland intussen verdwenen is. Ze heeft de gelofte afgelegd nooit meer buiten te komen. Enig contact met de buitenwereld kreeg ze door de hond en het meisje Tamar, die al iets meer dan een jaar als haar hulpje werkt en met wie de non, een wijze autodidact, diepgaande gesprekken voert. Die toegang tot Assafs hart vindt de non ook door de verhalen die ze hem ontlokt. En weer begint Assaf aan zijn zwerftocht met de hond. Tot in volle ren hem een politierechercheur in de nek springt en Assaf tot zijn eigen grote verbazing gearresteerd wordt. Het blijkt dat men hem ten onrechte van drugshandel verdenkt: de agent heeft het meisje dat hij vroeger regelmatig met de hond zag herhaaldelijk drugs zien kopen. Ze moeten Assaf wel laten gaan, maar zou de mythische Tamar, over wie zijn fantasie ondertussen op de loop is gegaan, een ordinaire drugsgebruikster zijn? Assaf kan zijn fanatieke zoektocht niet opgeven; uiteindelijk brengt die hem bij Tamars dagboeken.
 
Het verhaal van Tamar wisselt af met de belevenissen van Assaf. Een maand lang is ze bezig geweest om in een diepe grot in een droge rivierbedding een schuilplaats vrij te maken en van alle leeftocht te voorzien om er haar plan in uit te voeren. Nu heeft ze haar hoofd kaal laten scheren, lompe kleren aangetrokken om onherkenbaar te zijn en neemt ze afscheid van haar vriendin Lea, met wie ze een minutieus plan uitgedokterd heeft om haar broer uit de klauwen van een drugsbende en van zijn verslaving af te helpen. Ze wordt straatzangeres en wacht het moment af dat ‘haar kaper’ haar zal komen halen. Op die manier infiltreert ze in een bende criminelen, die straatzangers uitbuiten en daar ontmoet ze haar broer. Ze slaagt erin met hem weg te komen.
 
De stem van Tamar is een groots boek. Bijna honderd jaar na Le grand Meaulnes staat hier weer de confrontatie tussen droom en werkelijkheid in een ruigere, moderne versie. Die heeft iets van een dartel jongensboek, hoe dramatisch het verhaal ook is. In wezen gaat het om jonge mensen, die thuis hun draai niet vinden, terugdeinzen voor de eerste raadsels van het leven, ‘de ongrijpbare, enge dingen van het leven, de droefheid van hele oude mensen, die alles al weten van het leven’, zoals Assaf het formuleert, maar die het geloof en de hoop niet opgeven. Extra boeiend is de structuur. Grossman verduidelijkt van in het begin heel weinig over het verhaal. De lezer ziet de dingen gebeuren, maar kan ze aanvankelijk moeilijk plaatsen. Het is niet meteen duidelijk wat Tamar bedoelt met haar mysterieuze kaper of wie het eigenlijk is die ze zo wanhopig wil redden. De naam van haar broer valt slechts halfweg en dan is het nog niet ineens duidelijk om wie het gaat. Voor de lezer hopen de vraagtekens zich aanvankelijk op, maar ze verdampen hoofdstuk na hoofdstuk, wat de lezing precies zo aantrekkelijk maakt. Het boek heeft alles om voor een jonge generatie een cultboek te worden.
 
David Grossman: De stem van Tamar, Cossee, Amsterdam 2016, 414 p. ISBN 9789059366848. Vertaling van Mischehu laruz ito door H. Man. Distributie Pelckmans Uitgevers


deze pagina printen of opslaan