Poëzie

BOEKEN NR. 5, MEI 2021

Charles Baudelaire, Miro Svolik (ill.): Het spleen van Parijs. Kleine prozagedichten

door Jan Baes

Een herziene, actuele en erg vlot lezende vertaling van Le Spleen de Paris, een verzameling 'gedichten in proza' van Charles Baudelaire (1821-1867), de dichter van het onvergelijkelijke Les fleurs du mal, dat hem samen met deze postuum verschenen 'prozagedichten' eeuwige roem heeft bezorgd.
 
Gelukkig heeft men in deze bewerking het ambivalente woord 'spleen' onvertaald gelaten. In dit geval mag het immers niet als melancholie worden omschreven, zeker niet voor de al even ambivalente persoon die Baudelaire zelf was. Geen man van vage stemmingen, maar iemand die zijn diepliggende onlustgevoelens uitdrukt in wat de Franse criticus Roger Blin het 'veroveringsprincipe' noemt. 'Spleen' is bij Baudelaire het symbool van onbevredigdheid; geen passieve houding dus, maar een actieve, op het heden en op een altijd naar 'ergens anders' gericht verlangen gericht, dat dikwijls provocatief wordt geuit.
 
De diversiteit in deze vijftig prozastukken is te groot om ze thematisch te duiden of onder één literair-filosofische noemer te vatten. 'We kunnen erin lezen wat we willen', zegt de vertaler in zijn nawoord terecht. Want deze stukjes zijn zowel inhoudelijk als naar de vorm erg verschillend, dubbelzinnig en gespleten. Ze kondigen, meer nog dan in Les fleurs du mal de moderniteit aan.

Soms zijn het sociaal getinte anekdotes die aan Dickens doen denken ('Het speelgoed van het arme jongetje', 'De ogen van de armen'), mythologische teksten in de trant van Aloysius Bertrand ('De verlokkingen of Eros, Plutus en de roem'), lyrische ontboezemingen ('Avondschemering'), dagdromen zoals in 'Plannen' ('Waarom mijn lichaam dwingen van plaats te veranderen, als mijn ziel zo lenig reist?') of grimmige sprookjes ('De gaven van de feeën').
 
Een aantal teksten werden naar vorm of naar inhoud direct geïnspireerd door tijdgenoten zoals Toergenjev ('Portretten van minnaressen'), de dichter Alfred Tennyson in 'De gulle speler' ('uit afschuw van verveling en uit onsterfelijk  verlangen meeslepend te leven'), of zijn alter ego Edgar Allan Poe ('de verwondering, die een van de meest verfijnde vormen van genot is'). ('Een heldhaftige dood' en 'Het touw').
 
Maar ook klassieke auteurs leveren ideeën, zoals Laurence Sterne die in een van de laatste twee, zeer humoristische stukjes, met name wordt aanroepen met een verwijzing naar diens A sentimental journey through France and Italy. ('De goede honden').
 
De verhalen betekenden ook herkenning en inspiratie voor latere auteurs, zoals Marcel Proust ('0, jazeker! De Tijd is weer verschenen; regeert nu volop, en met de afzichtelijke grijsaard is zijn hele demonische stoet van Herinneringen, Wroegingen, Krampen, Vrezen, Angsten, Nachtmerries, Driftbuien en Zenuwschokken teruggekomen.'). ('De dubbele kamer')
 
Voorafnames lezen we op Kafka in 'Ieder zijn chimaera' ('Ieder van hen droeg een reusachtige Chimaera op zijn rug [...] veroordeeld om voor altijd te blijven lopen.'), op Dostojewski in 'De weduwen', en zelfs op Bertold Brecht bij de beschrijving van een gevecht om gebak dat eens verkruimeld voor niemand meer eetbaar is.('Gebak')
 
Het spleen van Parijs : een heerlijk schurend boekje dat als vuurwerk op de kermis in de meest verrassende literaire kleuren uiteenspat.
 
Charles Baudelaire, Miro Svolik: Het spleen van Parijs. Kleine prozagedichten, Voetnoot, Amsterdam 2021, 200 p. ISBN 9789491738692. Vertaling van Le spleen de Paris door Jacob Groot. Distributie EPO


deze pagina printen of opslaan