Vertaald proza

Het multiculturele perspectief van Laila Lalami: Kijken naar de ander

door Kris van Zeghbroeck

‘When I was a child, I was reading books filled with people different from me, all French, all foreigners. There was a sense of disconnect between my sense of imagination and the world around me, which I don't think is common for Americans. It forces you to learn to look at the world through other people's eyes.’ (Bostonglobe.com)

Laila Lalami (1968) werd geboren in een arbeidersgezin in Rabat (Marokko). Thuis werd er Marokkaans-Arabisch gesproken, op de lagere school leerde ze standaard Arabisch en Frans. De fictieboeken uit haar jeugd waren allemaal in het Frans geschreven en refereerden naar een totaal andere samenleving dan die waarin ze opgroeide. Een proces dat bepalend was in het normaliseren van een vreemde verbeeldingswereld.

Ze behaalde een Licence ès Lettres in Engels aan de Mohammed V University (Rabat). Met een beurs van de British Council gradueerde ze als Master of Arts in Linguistiek aan het University College London. Na een kort verblijf in Marokko als journalist en commentator migreerde ze naar Los Angeles in 1992. Daar behaalde ze een doctoraat in Linguistiek aan de University of Southern California. Ervaringen tijdens haar studies op basis van ras en afkomst scherpten haar politieke bewustzijn aan.

Lalami’s linguïstische studies legden de koloniale tweespalt van het gebruik van Arabisch en Frans in Marokko bloot. Haar leven was doordrongen van Frans, een taal waarmee ze haar afkomst en wortels verloochende. Ze beheerste het literaire Arabisch onvoldoende, zodat het voor haar meer neutrale Engels sinds 1996 uiteindelijk een uitweg bood, zowel voor haar academische als haar literaire werk. In haar ogen een nieuw perspectief op de Arabische werkelijkheid.

Dankzij finaleplaatsen voor de prestigieuze National Book Award en Pulitzer Prize is ze uitgegroeid tot een belangrijke stem binnen de ‘melting pot’ van de Amerikaanse literatuur. Een literair platform waarbinnen ze recht kan doen aan haar Marokkaanse, Arabische en Noord-Afrikaanse roots. Ze ziet het als haar taak om het Amerikaanse publiek open te stellen voor andere culturen. In die zin is ze ook actief als columnist en criticus in kranten, weekbladen en op haar eigen webblog lailalalami.com (vroeger moorishgirl.com).

Haar debuutroman Hope and Other Dangerous Pursuits (2005, vert. Hoop en andere gevaarlijke verlangens) volgt vier Marokkaanse migranten die in een rubberbootje de Straat van Gibraltar proberen over te steken om hun geluk in Europa te zoeken, maar onderweg kapseizen. De verhalen die de roman vormen, blikken eerst terug op het turbulente verleden van de personages alvorens in te zoomen op hun latere beproevingen.

Ook in Secret Son (2009, vert. De geheime zoon) geeft Lailami de mensen uit haar geboorteland een gezicht in hun dagelijkse strijd om te overleven binnen een vaak corrupte islamitische samenleving. Zo wordt een jongen uit de sloppenwijken van Cassablanca eerst in de armen gesloten door de rijke biologische vader die hij/hem nooit gekend heeft, om daarna weer uitgespuwd te worden als gemakkelijke prooi voor het extreme fundamentalisme.

Hoewel Lalami's vroege werk op goede kritieken kon rekenen, volgde de grote doorbraak met The Moor's Account (2014, vert. La Florida) die als finalist van de Pulitzer Prize for Fiction 2015 door kranten en schrijvers tot een van de beste boeken van het jaar gerekend werd. Meteen ook een breekpunt in haar oeuvre, waarin het Noord-Amerikaanse continent, haar persoonlijke 'nieuwe wereld' een steeds prominentere rol gaat spelen.

In La Florida verhaalt 'moorish girl' Lalami het fictieve reisverslag van de Marokkaanse moor Mustafa ibn Muhammad ibn Abdussalam al-Zamori die als slaaf deel uitmaakt van de Spaanse Narváez-expeditie uit 1527 naar het vermeende eiland La Florida, om daarna als eerste zwarte ontdekkingsreiziger delen van het huidige noorden van Mexico en het zuiden van de Verenigde Staten te verkennen.

Deze historische figuur, beter bekend onder zijn slavennaam Estevanico (ca. 1500-1539), wiens dood bij de Zuni-indianen (New Mexico) gehuld is in legende en speculatie, krijgt zo een stem in de geschiedschrijving van de nieuwe wereld die traditioneel door de koloniale elite verdraaid en gekleurd werd. Meteen ook een vingerwijzing naar de gekleurde personages uit de Amerikaanse geschiedenis die vaak vergeten en verzwegen worden.

In haar laatste, onvertaalde roman, The Other Americans (2019, De zaak van Highway 62), zijn het een reeks hedendaagse Amerikanen, verdeeld door ras, religie en klasse die hun licht laten schijnen op de dodelijke aanrijding van de Marokkaanse migrant Driss Guerraoui, een restauranthouder. Zijn dochter Nora vermoedt dat er opzet in het spel is en tracht de waarheid te achterhalen.

Nora blijft het hoofdpersonage, maar het verhaal verschuift voortdurend naar andere gezichtspunten, zoals de agent van het 'moordonderzoek', een vriend of de overledene zelf. Centraal staat het besef dat het politieke en het persoonlijke onverbrekelijk met elkaar verbonden zijn in een maatschappij waarin vooroordeel en achterstelling nog steeds dominante factoren zijn.

Lalami blijft een voorvechter van 'de ander', die vaak door het systeem monddood gemaakt wordt. Dit najaar verschijnt van haar het non-fictie boek Conditional Citizens: On Belonging in America (2020). Over burgers die met de ene arm door de maatschappij omarmd worden, maar met de andere weggeduwd. Een pleidooi voor de onvoorwaardelijke aanvaarding van de niet-blank burger in de Verenigde Staten.

Laila Lalami: De zaak van Highway 62, Nieuw Amsterdam, 2021, 368 p. ISBN 9789046825426. Vertaling van The Other Americans door Lucie van Rooijen en Inger Limburg. Distributie Mythras Books

Laila Lalami: La Florida, Nieuw Amsterdam, 2020, 334 p. ISBN 9789046826287. Vertaling van The Moor's Account door Lucie van Rooijen en Inger Limburg. Distributie Mythras Books

Laila Lalami: The Other Americans, Pantheon New York, 2019, 301 p. ISBN 9781524747145. Distributie Penguin RandomHouse International






deze pagina printen of opslaan