Poëzie

BOEKEN NR. 3, MAART 2019

Marieke Lucas Rijneveld: Fantoommerrie

door Sigrid Jacobs

Marieke Lucas Rijneveld lijkt wel het wonderkind van de hedendaagse Nederlandse literatuur te worden. Rijneveld, nog maar 27, debuteerde in 2015 met de dichtbundel Kalfsvlies en won voor die bundel meteen de C’ Buddingh’-Prijs voor beste poëziedebuut. In 2018 kwam ze met De avond is ongemak op de proppen, haar eerste roman, die dit jaar ook geselecteerd is voor de Libris Literatuurprijs Longlist. Het behoeft geen betoog: Rijnevelds talige worpen worden alom bejubeld en bekroond. In januari kwam Fantoommerrie uit, haar tweede dichtbundel.
 
Als je vertrouwd bent met de literaire verbeelding van Rijneveld, voelt Fantoommerrie als thuiskomen. Hoewel de bundel geenszins een kopie is van haar eerdere werk, zijn er een aantal thema’s die steeds blijven opduiken, zowel in haar proza als in haar poëzie. Rijneveld groeide op in een boerderij in Brabant, in een landelijke omgeving, een kleine gemeenschap met een nog sterk aanwezig kerkelijk gezag, dat merk je als je haar werk leest. In ‘Wie er binnen mist’ beschrijft ze haar ouderlijk huis als ‘die boerderij met ingezakte / schouders en een kerkbank tegen de schuurmuur aan’. In datzelfde gedicht heeft ze het even later over ‘kikkerlijkjes als lekgestoken tennisballen’. Die fascinatie met dode dieren en de kinderlijke associaties die dat oproept, zag je ook al in De avond is ongemak. De speelsheid van die associaties voorkomen dat het een, bij wijlen, morbide bundel wordt. Hoewel de dood, ook in de figuur van het overleden broertje (opnieuw: denk aan De avond is ongemak), regelmatig opduikt, zorgt de innovatieve beeldentaal van Rijneveld ervoor dat zwaarte van de onderwerpen voortdurend onderuit gehaald wordt. En precies daardoor krijg je bij het lezen van de bundel meermaals een krop in de keel: haar speelse taal werkt ontwapenend, tot je een paar seconden later doorhebt waar het eigenlijk over gaat.
 
Het zou deze bundel oneer aandoen om te beweren dat het hier louter om een zoveelste exploratie van een moeilijk verleden gaat. De mooiste gedichten uit de bundel hebben met dat verleden weinig uitstaans. Ik denk bijvoorbeeld aan gedichten voor overleden vrienden en dichters, een andere manier waarop de dood in deze bundel zijn gezicht laat zien. Uit het gedicht ‘Een verkeerd geparkeerde auto’, opgedragen aan F. Starik:
 
‘de ramen staan als televisieschermen op sneeuwbeeld en
jij als groot nieuws in het theater van onze weemoed, de kaasschaaf ligt
onaangeroerd op het tafelblad en je hart dat als een verkeerd geparkeerde
 
auto in de borstkas tot stilstand was gekomen. Op dat moment trok ik net
een blikje ansjovis open, een massagraf zou je gezegd hebben, en hoe ik
ze haast lieflijk op de snijplank legde, de olie van hun lijfjes depte, ze daarna
serveerde met wat cherrytomaatjes en speltpasta: hoe minder fotogeniek het
 
leven, hoe mooier de borden zijn opgemaakt.’
 
Dat van die krop in de keel? Dit is exact wat ik bedoel.
 
Fantoommerrie is zeker geen perfecte bundel. Zoals in haar roman ook al het geval was, gaan de vele metaforen op den duur vervelen. Hoe mooi Rijnevelds beelden ook zijn, op een bepaald moment overvalt je een bepaalde metafoormoeheid die je bijna blind maakt voor wat nog volgt. Een teveel aan schoonheid, ook dat bestaat.
 
Rest nog de vraag: is Marieke Lucas Rijneveld werkelijk een one-trick pony, zoals literatuurrecensenten wel eens beweren? Met Fantoommerrie maakt Rijneveld zonneklaar dat ze over een heel eigen omgang met taal beschikt en dat ze die graag zoveel mogelijk uitbuit. Net zolang tot je er als lezer bijna genoeg van krijgt. Het opzoeken van die grens is een constante in haar werk en geeft haar poëzie een herkenbaar karakter. Dat haar Brabantse verleden aan haar blijft trekken, ook dat wordt stilaan duidelijk, maar toch beweegt het lyrische ik in deze bundel stapvoets van die omgeving weg. Het perspectief wordt afstandelijker, de onderwerpen gevarieerder. Fantoommerrie toont een meer volwassen dichter, een dichter die de bekende paden blijft opzoeken, maar tegelijk op zoek is naar nieuwe wegen.
 
Marieke Lucas Rijneveld: Fantoommerrie, Atlas Contact, Amsterdam 2019, 64 p. ISBN: 9789025453459. Distributie VKB België 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri