Poëzie

BOEKEN NR. 11, DECEMBER 2018

Toon Tellegen: Glas tussen ons

door Dirk De Geest

Toon Tellegen is niet alleen een gelauwerd jeugdauteur, hij is ook een belangrijk dichter. Dat bewijst hij opnieuw in zijn jongste bundel, Glas tussen ons. Het lijkt erop alsof de woorden vanzelf uit de pen van de dichter vloeien, maar tegelijk valt op hoe geraffineerd die teksten toch in elkaar zitten. Ieder woord staat op de juiste plaats, en de anekdotes ontvouwen zich naar een climax toe. Daarenboven is er bovenal de eigen toon van Tellegen, die hem zo herkenbaar maar tegelijk ook zo meeslepend maakt. Waar de vorige bundels thematisch een sterk geheel vormden, geldt dit slechts in mindere mate voor Glas tussen ons. Zoals de titel het aangeeft, staat ditmaal de intieme relatie tussen mensen centraal. Dat ‘tussen’ kan zowel een teken zijn van verbinding als een scheiding, en het doorzichtige glas van een raam – of het glas waarmee mensen samen iets drinken – krijgt daardoor iets dubbelzinnigs.
 
Vanaf de eerste bladzijden wordt duidelijk hoe herkenning en vervreemding nauw samenhangen, en hoe ook het dichterlijke ik niet aan die spanningen ontsnapt. Het eigen lichaam komt vreemd voor, want een gewone handdruk volstaat al om een gevoel van afgunst en agressie op te wekken. Dat verraderlijke van de eenvoudige gebruiken en emoties blijkt de leidraad in deze bundel. Het lijkt alsof dagelijkse ervaringen worden uitvergroot waardoor haast onherkenbare proporties aannemen. Op die manier brengt Tellegen zijn lezers ertoe om grote woorden en grote gevoelens onder ogen te zien in plaats van ze onophoudelijk te minimaliseren. Tegelijk is er enige ruimte voor ironie: het is lang niet altijd duidelijk of het lyrische ik zelf overtuigd is van zijn eigen relaas. Dat zorgt voor een duidelijke spanning tussen vermeende zekerheden en vermeende twijfels die aan deze gedichten een intrigerende meerwaarde verleent.
 
Intimiteit heeft daardoor in Tellegens wereld vooral te maken met kwetsbaarheid. De ander vormt daarbij een houvast en zelfs een remedie voor de eenzaamheid, maar tegelijk is die ander ook vaak bedreigend: angst en jaloezie steken dan de kop op. In deze bundel wordt die ander ook regelmatig geïdentificeerd met de ouderdom, ‘mijn trouwe tegenzin’, en met de dood. Het zijn visioenen die ook een noodzakelijk spiegelbeeld vormen van de dichter zelf. Zoals vrijwel steeds plooit het ik uit reactie terug op zichzelf, in een soort van narcistische wederkerigheid, maar dat biedt zeker geen heil. Herinneringen, droombeelden en overmoed zijn bij momenten intiem maar op andere ogenblikken theatraal en ronduit pathetisch: vooral dat pathos van de grootspraak weet Tellegen treffend weer te geven in zijn monologen en zijn dialogen. Het hoogtepunt van deze uitmuntende bundel vormt allicht de reeks ‘Twee vrouwen’. Die roept het beeld op van twee vrouwen, die samen oud worden. Ze zijn elkaars spiegelbeeld en bondgenoot, maar eveneens elkaars tegenhanger. Hun saamhorigheid wordt uitgespeeld tegen het lyrische ik dat die twee-eenheid observeert maar nooit echt kan doordringen.
 
Glas tussen ons is niet meteen een vernieuwende bundel, maar eens te meer biedt hij een uitstekende inkijk in het werk van een onderschat dichter. Tellegen is niet enkel een kunstenaar van de verbeelding (met de vele personificaties en verrassende wendingen in zijn verhaaltjes), maar ook een lyrisch denker en een ware taalkunstenaar.
 
Toon Tellegen: Glas tussen ons, Querido, Amsterdam 2018, 61 p. ISBN 9789021415284. Distributie L&M Books 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri