Nature Writing

Natuur ten prooi: Van valken en haviken

door Kris van Zeghbroeck

Helen Macdonald (1970) is als research fellow verbonden aan de faculteit wetenschapsgeschiedenis en -filosofie van Cambridge University (Jesus College). Ze debuteerde als dichter met Shaler’s Fish (2001). Macdonald heeft een lange ervaring als valkenier en schreef in 2006 met Falcon een cultuurgeschiedenis van de valk en de valkenjacht.

In 2014 brak ze door met de fascinerende nature writing biografie H is for Hawk (vertaling De H is van havik). Het book werd bekroond met de Samuel Johnson Prize 2014 (sinds 2016 omgedoopt tot Baillie Gifford Prize for Non-Fiction), de Costa Book Award 2014 voor biografie en werd opgenomen op de Wainwright Book Prize Shortlist 2015.

Aanleiding voor het boek is het overlijden van Helen Macdonalds vader. Om haar verdriet te verwerken, besluit ze een havik af te richten. Een intimiderend roofdier dat zich moeilijk laat temmen. Op de valreep kiest ze voor een kleiner, minder afschrikwekkend exemplaar, dan wat ze besteld had. Een factor toeval die bepalend is voor het verdere verhaal.

Het hele proces van africhten loop parallel met de levensgeschiedenis van Macdonald, haar liefde voor de valkerij en haar band met haar vader. De africhting van Mabel verloopt met vallen en opstaan, en reflecteert het rouwproces dat ze doormaakt. Voor de werkwijze kan de auteur gedeeltelijk terugvallen op de beschikbare literatuur, waaruit ze regelmatig citeert.

Eén specifiek boek, The Goshawk (1951 - De havik) van T.H. White (1906-1964), wordt als het ware een derde verhaallijn, naast het biografische rouwproces en de africhting van de havik. De inzichten rond het africhten van haviken zijn intussen wel bijgesteld, maar Whites boek vormt een klankbord voor Macdonald en geeft het boek een metafictionele dimensie.

White zelf begon aan het project om aan een depressie te ontsnappen. Zijn relatie met het dier is meer een krachtmeting dan een samenwerking zoals bij Macdonald. Centraal staat bij hem de zoektocht naar een mythisch verleden waar mens en dier één waren. Een tot mislukking gedoemd project, waarvan hij inzichten verwerkte in zijn romans over koning Arthur. T.H. White verliest de krachtmeting met zijn havik die zich losrukt en in de nacht verdwijnt.

Boeken over dieren kennen zelden een happy ending, stelt Helen Macdonald. In Barry Hines’ (1939-2016) A Kestrel for a Knave (1968, Kes), verfilmd als Kes door Ken Loach, draait de oudere halfbroer van de tiener Billy de nek van de door Billy afgerichte torenvalk om en gooit hem in de vuilbak. Een magistrale ontwikkelingsroman van een arbeidersjongen die in een innige relatie met een torenvalk zijn gebroken gezinstoestand in een armoedige mijnstreek tracht te overstijgen. 

Macdonald vertrekt van het definitief verlies van haar vader, maar moet een (tijdelijk) verlies verwerken als ze op het einde van het boek Mabel onderbrengt bij een bevriende valkenier. Hamvraag is of het dier haar nog zal herkennen na de volgende zomer?

Op het einde van J.A. Bakers (1926-1987) The Peregrine (1967 - De slechtvalk) sterft een valk: ‘Het laatste licht valt als vlokken neer en verkruimelt. De verte beweegt zich door de vage lijnen van de olmen in het binnenland en komt dichterbij en pakt zich samen achter het duister van de valk. Ik weet dat hij niet zal opvliegen. Ik klim over de zeewering en sta vóór hem. En hij… slaapt.’

Baker beschrijft poëtisch en met een scherp oog voor detail slechtvalken in hun biotoop op de moerasgronden van Oost-Engeland. Een levenslange obsessie met slechtvalken resulteert in een klassieker van Britse nature writing, bekroond met de Duff Cooper Prize.

Natuurschrijver Robert Macfarlane brengt in de inleiding een ode aan het talent van Baker: ‘Alles wordt onverhoeds vreemd en fraai tot uitdrukking gebracht door de vlucht van de valk en de wijde valkachtige blik van de verteller. Dit is een boek dat de verbeelding vleugels geeft en haar nog maanden en jaren nadien hoog zal houden.’

Barry Hines: Kes, Podium Amsterdam, 2019, 224 p. Vertaling van A Kestrel for a Knave door Harm Damsma en Niek Miedema. Distributie Elkedag Boeken

Helen Macdonald: De H is van Havik, De Bezige Bij Amsterdam, 2016, 350 p. ISBN 9789023492412. Vertaling van H is or Hawk door Nico Groen en Joris Vermeulen. Distributie Standaard Uitgeverij

T.H. White: De Havik, Atheaeum Amsterdam, 2016, 235 p. ISBN 9789025302818. Vertaling van The Goshawk door Jolande van der Klis. Distributie L&M Books

J.A. Baker: De slechtvalk, Atlas/Contact Amsterdam, 2014, 234 p. ISBN 9789045027470. Vertaling van The Peregrine door Hans Edinga. Distributie VBK België


deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies



ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri