Brood vertelt het verhaal van een vluchteling, die in oorlogsgebied leeft en
te kampen heeft met een voortdurende dreiging van bombardementen en soldaten.
Een vluchteling die zijn gezinsleden één voor één ziet vluchten, totdat ook hij
samen met zijn vader vertrekt. Een vluchteling die gescheiden wordt van zijn
vader en alleen verder moet. Een vluchteling die aankomt in een westers land
waar hij probeert een nieuw leven op te bouwen, die droomt over een toekomst,
maar wiens toekomstdromen worden verstoord door herinneringen aan het verleden.
Maar Brood is meer dan het verhaal van één vluchteling. Er worden geen
landen en plaatsnamen genoemd en ook de personages blijven naamloos. Deze
anonimisering zorgt ervoor dat het verhaal exemplarisch is voor alle
vluchtelingen.
Een belangrijk thema is
versplintering. Omdat er niet voldoende geld is om samen te vluchten,
vertrekken de gezinsleden in groepjes of zelfs helemaal alleen. Elk legt zijn
eigen route af en er is geen contact meer vanaf het moment dat vader en zoon
het huis hebben verlaten. Zo raakt het hele gezin versplinterd. Het geheugen
van de hoofdpersoon lijdt echter ook onder de versplintering: de dagen gaan op
elkaar lijken en zijn niet meer van elkaar te onderscheiden.
Dit heeft ook effect op de tekst zelf: heden en verleden
worden in afwisselende fragmenten aangeboden. Ontroerend zijn de toekomstvisies
van de hoofdpersoon waarin ook splinters van het verleden zich opdringen. Een
vredig tafereel waarbij de hoofdpesoon zichzelf voorstelt als bakker met vrouw
en kind, wordt onderbroken door beelden van vliegtuigen die bommen werpen,
mijnen in de straat en rondvliegende granaten. Ook in de toekomst zal de
vluchteling de oorlog meedragen.
Het verhaal raakt gecompliceerd als de hoofdpersoon niet alleen
slachtoffer blijkt te zijn, maar ook dader. Met de nieuwjaarsviering is hij
aanwezig op een feest op een plein. Iemand grijpt zijn hand en legt deze tussen
de benen van een meisje. Hij hoort het meisje ‘nee’ roepen, maar blijft haar
toch betasten. Later blijkt hij niet de enige op het plein te zijn die iemand
aangerand heeft. Ook hier ontbreekt weer de plaatsaanduiding, maar de
verwijzing naar de gebeurtenissen in Keulen zijn duidelijk. De vluchteling moet
nu niet alleen leven met zijn oorlogsverleden, maar ook met zijn schuldgevoel
dat uitvoerig beschreven wordt in de roman.
Brood voldoet aan de roep om meer straatrumoer in de Nederlandse
letteren. Net als Arthur Umbgroves Wat we weten thematiseert het boek
het leven van de vluchteling. Waar Umbgrove echter kiest voor wisselend
perspectief waardoor ook de reactie van de Nederlander naar voren komt, kiest
Peeters in dit boek voor een korte maar krachtige opzet vanuit het perspectief
van de vluchteling. Het resultaat is ontroerende roman die meer dan genoeg stof
tot nadenken geeft: wat is het effect van oorlog op een mens? Wat gebeurt als
je leven overhoop wordt gegooid en je ergens anders opnieuw moet beginnen? Wat
verbindt mensen met elkaar en wat doe je als alle banden verbroken raken?
Elvis Peeters:
Brood, Podium, Amsterdam 2018, 127 p. ISBN: 9789022334997. Distributie Elkedag
Boeken
deze pagina printen of opslaan