Non-fictie

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Robin Waterfield: Plato van Athene. Een leven als filosoof

door Dieter Wildemauwe

De meeste inleidingen over Plato, hoe kort ook, starten met de nodige grote woorden (‘de rest van de filosofie is slechts een reeks voetnoten bij Plato’ zal wel de bekendste zijn) en met de vaststelling dat we onthutsend weinig weten over zijn leven. Meestal wordt wel vermeld dat hij geboren is in 428 voor Christus en dat hij eigenlijk Aristocles heette, maar dat Plato (‘de brede’) een bijnaam was die op zijn forste uiterlijk of wijde denken sloeg. Robin Waterfield verwijst beide ‘feiten’ al meteen naar de prullenmand en de manier waarop hij dat doet, typeert het hele boek. Maar hoe schrijf je een biografie als de meeste feiten waarschijnlijk bewust verdraaide legendes zijn?
 
De auteur ziet zichzelf als de biograaf van een schrijver en hij start dan ook, nog voor de eigenlijke chronologische levensbeschrijving, met een uitgebreide analyse van zijn werken. Via kruisverwijzingen, vermeldingen van dateerbare feiten en zelfs stylometrisch onderzoek kan je al heel wat te weten komen. En als je de biografie schrijft van iemand die zijn leven heeft gewijd aan denken, kan het geen kwaad om die gedachten een prominente plaats te geven. De ondertitel, Een leven als filosoof is dus raak gekozen.
 
En ook al weten we dan niet zo veel details over Plato’s eigenlijke leven, we weten wel met wie hij omging, waar en in welk tijdsgewricht hij leefde en hoe hij getypeerd werd door zijn tijdgenoten. Binnen zijn eigen stad Athene schijnt hij zich op de vlakte te hebben gehouden wat de lokale politiek betrof, waarschijnlijk met het lot van zijn leermeester Socrates in gedachten. In Syracuse, de dominante stad in Sicilië, ondernam hij wel een aantal pogingen om in te grijpen op de machtshebbers. De Academie, de school die hij uit de grond stampte, was ook een kweekvijver van intelligente mannen (vrouwen waren er ook, maar ze waren niet talrijk) die later hun eigen richting uitgingen. Op die manier krijg je puzzelstukjes die samengelegd enigszins een beeld kunnen geven van de mens Plato. Waterfield gebruikt in zijn analyse vooral zijn gezond verstand en gaat zelden gissen. Misschien is hij zelfs te terughoudend wanneer hij liever niet te veel de dagelijkse Plato in zijn literaire werk wil vinden. Voor hem kon je Nabokov ook niet beschrijven aan de hand van Lolita en hoewel Plato’s dialogen ook fictie zijn, zijn ze toch van een hele andere aard.
 
Het resultaat is een boek met verschillende lagen. De combinatie van filosofie, politiek en algemene geschiedenis maakt het meer dan de monografie die je misschien zou verwachten. Precies door de grote nadruk op de verschillende dialogen, is dit boek daarom misschien minder goed als eerste kennismaking met Plato’s gedachtegoed. Wie echter wat meer wil weten over die man achter de Allegorie van de Grot, zit hier goed.
 
Robin Waterfield: Plato van Athene. Een leven als filosoof, Athenaeum-Polak & Van Gennep, Amsterdam 2024, 360 p. ISBN 9789025316372. Vertaling van Plato of Athens. A life in philosophy door Wilma Paalman. Distributie L&M Books


deze pagina printen of opslaan