Vertaald proza

BOEKEN NR. 2, FEBRUARI 2024

Daniel Mendelsohn: Verloren

door Laurent Meese

Terwijl zijn leeftijdsgenootjes voetbal speelden of achter de meisjes liepen, was Daniel Mendelsohn (geb. 1960) als kind al bezig met genealogie en het samenstellen van een stamboom. Hij leek fysiek sprekend op zijn oudoom Sjmiël, en dat bracht vele familieleden tot tranen als hij ergens binnenkwam. Geïnspireerd door deze vreemde tafereeltjes en de vele verhalen die zijn grootvader Abraham over hun geboortedorp Bolechow (Oekraïne) vertelde, wilde hij deze familiegeschiedenis ooit tot op het bot uitpluizen. Hoe kwam het dat Sjmiël tijdens de Tweede Wereldoorlog als enige van zijn broers en zusters achterbleef in Bolechow, terwijl alle anderen uitweken naar de Verenigde Staten of Israël? Waarom rustte er een familietaboe op deze geschiedenis? Sjmiël, zijn vrouw Esther en hun vier dochters kwamen allen tragisch om het leven. Van de oorspronkelijk Joodse populatie van Bolechow zouden uiteindelijk maar 48 mensen de oorlog overleven.  
Uitgangspunt voor Verloren. Op zoek naar zes van de zes miljoen is de wereldwijde zoektocht van Mendelsohn naar sporen, die eindelijk, zestig jaar na datum (het boek verscheen oorspronkelijk in 2006), het precieze lot van zijn oudoom van zijn gezin moeten ophelderen. Samen met zijn broer, die voor de foto's zorgde, zijn zus en een tolk bezocht Daniel Bolechow, om er tijdgenoten van zijn oudoom en zijn gezin te interviewen. De gesprekken werden op videoband vastgelegd en nadien uitgeschreven. Alle feiten in het boek zijn waargebeurd, enkel de dialogen werden lichtjes aangepast om de chronologie in de roman te respecteren of omwille van de privacy van bepaalde personen. De getuigen bleken in de loop der tijden uitgeweken te zijn naar alle uithoeken van de wereld. De zoektocht besloeg in totaal vijf jaar en bracht de Mendelsohns naar 12 landen op vier continenten.
 
De structuur waarin hij zijn verslag goot, is gebaseerd op het Oude Testament. Het boek begint met een onmisbare stamboom van de familie van Sjmiël Jäger, waarop in vijf delen wordt voortgebouwd, gaande van Beresjiet (uit Genesis) tot Noach en Lech Lecha. Mendelsohn ontdekt steeds meer getuigenissen die details over het leven van het gezin van zijn oudoom blootleggen. In het deel 'Kaïn en Abel' borduurt hij bijvoorbeeld voort op de vermeende gespannen situatie tussen de broers.
 
Een genre-etiket op Verloren plakken is haast onmogelijk. Het is tegelijkertijd een detective en een documentair non-fictiewerk. Het boek bevat foto's en brieffragmenten die het leven van de Joodse emigranten reconstrueren. Daarnaast is het ook zeer persoonlijk van toon, en zit het vol memento mori en metafysische en exegetische uitweidingen. De schrijver, classicus, journalist en criticus, geeft toe dat je door te reizen veel kennis vergaart. Maar wat je onderweg wijzer maakt, blijkt vaak heel verrassend en illusoir.
 
Verloren werd bedolven onder de literaire prijzen, waaronder de National Critics' Circle Award, de National Jewish Book Award en de Salon Book Award. Het Franse blad Lire verkoos het in 2007 bovendien tot boek van het jaar. De Nederlandse vertaling bevat een naschrift waaruit blijkt dat na publicatie nog enkele archiefstukken boven water kwamen die het trieste lot van Sjmiël Jägers vrouw Ester en hun jongste dochtertje Bronia officiëel bekrachtigen: beiden zijn omgekomen tijdens de eerste verschrikkelijke dagen van de tweede Aktion in Bolochow. Het onbegrijpelijke van de Holocaust echoot na lezing nog lang na.
 
Met zijn minutieus gecomponeerde boek geeft Daniel Mendelsohn een gezicht aan zes van de zes miljoen anonieme slachtoffers en richtte hij een indrukwekkend literair grafmonument op. Roxane van Iperen schreef het voorwoord bij deze heruitgave.
 
Daniel Mendelsohn: Verloren. Op zoek naar zes van de zes miljoen, De Bezige Bij, Amsterdam 2023, 565 p. : ill. ISBN 9789403171418. Vertaling van The lost. A search for six of six million door Ronald Vlek. Distributie Standaard Uitgeverij

deze pagina printen of opslaan