Nederlands proza

BOEKEN NR. 1, JANUARI 2024

Govert Derix: Het onmogelijke manuscript

door Erick Kila

In een filosofische roman wordt de romanvorm gebruikt om filosofische vragen en concepten te verkennen. Dat kan goed uitpakken, maar dan moet je wel weten hoe je een wijsgerig idee of concept subtiel kunt verpakken in een verhaal met diepte. Het hoeft daarbij geen betoog dat helderheid en een doelmatige compositie de aandacht van de lezer moeten vangen. Het onmogelijke manuscript van Govert Derix (Horst, 1962) wordt als ‘compacte filosofische roman’ aangekondigd. De ronkende flaptekst volgend mag de lezer veel verwachten van het boek. Zo zal onder meer de weg gewezen worden naar de redding van de wereld. Derix, zo lezen wij, schreef eerder al ‘grensverleggende’ boeken.  

Het leesavontuur begint moeizaam. De schrijver ontwikkelde voor zijn literair-filosofische wondermiddel een wel zeer omslachtige structuur. Het is de bedoeling dat een verhaal zich voor het oog van de lezer op een aanstekelijke wijze ontvouwt. Maar hier gaat het anders. Laat ik een poging doen om een en ander in kaart te brengen. We hebben het tastbare boek met de genoemde titel en de genoemde schrijver (1). Het boek bevat een dialoog tussen een zekere Roberto (die later Govert Derix blijkt te zijn) en zijn zwager José. In die dialoog wordt de inhoud van een door de uitgever van Roberto/Derix afgewezen manuscript in stukjes en beetjes naverteld (2).
 
We lezen dus in feite een (niet voor publicatie geschikt bevonden) naverteld verhaal, een in dialoogvorm geperste vertelling. Die dialoog blijkt gekunsteld en ronduit knullig. In het navertelde verhaal wemelt het bovendien van de verhaallijnen en bordkartonnen personages. Je raakt de draad al snel kwijt. Schrijver Derix geeft dan ook nog eens in zijn gesprek met José toe dat het wat zijn verhaal betreft allemaal te veel en te overdadig is.
 
In laten we zeggen het (navertelde) kernverhaal (2) wordt een Thierry Baudet-achtig personage ten tonele gevoerd. Hoe origineel. Voor de hand liggende grappen als ‘de muil van Minerva’ zijn vervolgens niet van de lucht. Ook de concentratiekampen van de Tweede Wereldoorlog worden betrokken bij de navertelling. Om de couleur locale te schetsen (het verhaal wordt in Brazilië naverteld) worden frequent Braziliaans-Portugese woorden en namen gebruikt. Het literaire kruidenrekje van deze schrijver raakt maar niet uitgeput.
 
In een ongecontroleerde stroom van verwikkelingen, variaties op verhaalmogelijkheden en reisgidsachtige passages koerst dit ‘onmogelijke manuscript’ op een aangekondigde miraculeuze ontknoping af. De ‘compacte filosofische roman’ mondt uit in een slotakkoord van zweverigheid waarin een van de protagonisten zelfs letterlijk aan het zweven slaat.
 
Na het lezen van deze vermoeiende en onwaarachtige roman dringt zich een prangende vraag op: waarom is dit boek er? Wat kan in vredesnaam de bedoeling zijn van auteur en uitgever? De filosofische portee wordt niet helder, het schreeuwerige verhaal blijkt een beproeving voor de welwillende lezer en ook de redding van de wereld komt door dit boek niet naderbij.
 
Ach ja, de redding van de wereld. Dat heilige voornemen leidt nimmer tot ware literatuur. Doe mij dan maar liever het concept van de mislukking van de wereld: dat is pas echt een houvast voor de schrijfkunst.
 
Govert Derix: Het onmogelijke manuscript, Magonia, Utrecht 2023, 230 p. ISBN 9789492241597

deze pagina printen of opslaan