Poëzie

BOEKEN NR. 10, DECEMBER 2023

Marc Reugebrink: Om honing gaat het niet

door Dirk De Geest

Het was al dertig jaar geleden dat van Marc Reugebrink nog een dichtbundel verscheen. Sindsdien heeft de auteur zich vooral toegelegd op het schrijven van romans en essays. Maar kijk, plots is de poëtische ader weer opengegaan, en Om honing gaat het niet is daarvan het onverwachte resultaat. Het betreft hier niet alleen buitengewoon krachtige poëzie, het is ook een erg persoonlijke bundel geworden. De dichter mijmert over zijn eigen bestaan en dat van zijn geliefden, over zijn verleden en zijn voorgeschiedenis, over de bekenden van wie hij in de loop der jaren noodgedwongen afscheid moest nemen.  

Toch hoedt Reugebrink zich voor een al te autobiografische anekdotiek. Voortdurend staat de taal centraal, de manier waarop hij als schrijver omgaat met dat materiaal en tracht vorm te geven aan wat zich zo moeizaam in woorden laat vatten. Reugebrink maakt daartoe optimaal gebruik van beeldspraak, maar nog belangrijker lijken mij ritme en woordvolgorde: via een geraffineerd spel van verschuivingen en afbrekingen creëert de dichter een gelaagde taal, die de lezer bij momenten vooruit stuwt maar elders net zorgt voor functionele pauzes. Die rijkdom aan betekenis is alleszins een grote verdienste van deze bundel.
 
Toch is Reugebrink allerminst een hermetisch dichter, wel integendeel. De meeste gedichten beschrijven herkenbare ervaringen en gebeurtenissen, maar doen dat op een verrijkende manier. ‘De val’ is bijvoorbeeld een lang verhalend gedicht waarin de figuur van de overleden grootvader wordt opgeroepen. Zijn krachtige persoonlijkheid blijkt niet alleen uit zijn opmerkelijke uitspraken en zijn engagement voor een betere wereld, maar ook uit de manier waarop zijn leven wordt vervlochten met de twintigste eeuw: de rampzalige oorlogen, de grote maatschappelijke omwentelingen, de vluchtelingencrisis en het terrorisme. De mens staat niet op zich, maar is een soort van voorlopig kruispunt in een lange geschiedenis. Dat thema klinkt door in veel van de hier verzamelde gedichten (waarvan sommige al van lang geleden dateren). Voortdurend worden personen uit de omgeving van de dichter aangesproken, en niet toevallig zijn velen van hen overleden. Deze bundel bevat een aantal indringende in-memoriamgedichten voor collega-dichters en bekenden. Telkens weer wordt daarbij de spanning opgeroepen tussen het gemis enerzijds en de manier waarop de taal van de poëzie een soort van alternatieve aanwezigheid kan realiseren. Die verbale intimiteit verandert het rouwproces en leidt tot een soort van inzicht in de kwetsbaarheid van het bestaan.  
 
Kwetsbaarheid lijkt overigens wel een sleutelbegrip in de bundel. Het dichterlijke ik is zich bij uitstek bewust van de broze toestand waarin mensen zich bevinden. Geregeld is er sprake van een afsplitsing of een ontdubbeling, en zeker de gedichten die terugblikken op het verleden geven zo blijk van een dubbel perspectief. Heden en verleden schuiven over elkaar zonder geheel samen te vallen. De huidige ik kijkt met een zeker melancholie terug, maar stelt vooral vast hoe de wereld en de opvattingen ondertussen zijn veranderd; daardoor krijgt het verleden iets onbestemds en onbegrijpelijks, maar tegelijk is dat mysterieuze net fascinerend.
 
Op dezelfde manier, met een afgewogen combinatie van empathie en afstand, kijkt de dichter naar de mensen in zijn omgeving. Vrienden, geliefden en zijn dochter worden geportretteerd met een uitzonderlijk gevoel voor inleving, net omdat ze verschijnen als een soort van alter ego, iemand met wie het ik zich intiem en intens verwant voelt, maar met wie het niet samenvalt. Reugebrink zet behoedzaam geëtste portretten neer, maar als waarnemer gaat hij ook voortdurend over tot interpretatie. Telkens weer tracht hij het leven te doorgronden, in zijn voorlopigheid maar ook in zijn enorme veerkracht.
 
Om honing gaat het niet is een bundel om met mondjesmaat te genieten, maar vooral een poëzie die blijft boeien. Wie deze gedichten leest, krijgt daarenboven een inzicht dat veel verder reikt dan wat er zo briljant staat.  
 
Marc Reugebrink: Om honing gaat het niet, Querido, Amsterdam 2023, 69 p. ISBN 9789021487403. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan