Nederlands proza

BOEKEN NR. 9, NOVEMBER 2023

Francine Oomen: Hoe overleef ik alles wat ik niemand vertel?

door Lisanne Vroomen

In 1998 verscheen het eerste Hoe overleef ik-boek van Francine Oomen. Hoe overleef ik mijn vakantie ging over de pubers Rosa en Jonas die er tijdens hun vakantie tussenuit knijpen voor een wandeltocht en verdwalen. Het boek werd een succes en bijna jaarlijks verscheen er een nieuw deel in de serie. Ik was negen jaar oud toen het eerste deel verscheen en heb als puber de eerste delen van de serie verslonden. Ik vond de herkenbare situaties én de survivaltips fantastisch, vooral in Hoe overleef ik de brugklas? – een boek dat uitkwam in 2000, exact het jaar dat ik ook naar de brugklas ging.
 

Nu is er een nieuw boek van Francine Oomen waarin Rosa 25 is en kampt met volwassen problemen. In Hoe overleef ik alles wat ik niemand vertel is Rosa’s moeder overleden. Ze is gestopt met haar studie, leidt aan anorexia en is verslaafd aan lachgas. Het contact met haar vrienden van vroeger is ze verloren. Ze besluit haar vrienden weer op te zoeken en komt er achter dat ook zij het niet makkelijk hebben. Jonas is ook gestopt met studeren, heeft een studieschuld en woont in een caravan. Esther zit aan de diazepam en is ongewenst zwanger van een oudere getrouwde hoogleraar. Alleen Joya lijkt het goed voor elkaar te hebben: of toch niet?
 
Rondom het boek is flink wat te doen. Francine Oomen deed vooronderzoek door twintigers te interviewen. Deze interviews zijn ook als podcast te beluisteren en in 2025 komt er een musical van het boek. Er staat zelfs al een vervolg op het boek gepland. Het mediacircus rondom het vervolg voor volwassenen trok ook mijn aandacht, juist omdat ik opgegroeid ben met de oorspronkelijke serie. Ik besloot om de proef op de som te nemen en me weer als vroeger in het leven van Rosa onder te dompelen.
 
Mijn nostalgische gevoelens verdwenen echter al snel. Het publiek is ouder geworden, Rosa is ouder geworden, maar de schrijfstijl van het boek is niet meegegroeid. De personages zetten bijvoorbeeld ChatGPT in om uitleg te krijgen over zaken die ze niet kennen zoals diazepam en psilocybine. Dit is een handige techniek om zaken aan de lezer uit te leggen, maar doet erg kinderlijk aan. Het grootste gedeelte van het boek bestaat uit dialoog en de innerlijke belevingswereld van de personages moet vooral blijken uit wat ze met elkaar delen – al dan niet via mailtjes of voiceberichten. Gelukkig hebben twee van de vier personages ook stemmen in hun hoofd. Zo heeft Rosa last van de ‘eetpolitie’ die haar vertelt wat ze niet moet eten – een erg simplistische manier om haar eetstoornis weer te geven.
 
Het boek is spannend doordat er met de vier oude vrienden héél veel aan de hand is, zoals verslavingen, schuldgevoelens, rouw, een eetstoornis en een ongewenste zwangerschap. Elk van deze onderwerpen is echter zo complex, dat deze problemen amper goed uit te werken zijn in de 278 pagina’s die het boek telt. De personages blijven ondanks hun problematiek daardoor veel te veel flat characters en dat maakt identificatie met hen lastig. Het beeld van de jongere zonder afgemaakte studie, maar met een schuld en een verslaving wordt zelfs een beetje cliché.
 
Daar komt bij dat er ook nog ontzettend veel gebeurt op de reis die de vier vrienden met elkaar gaan maken. Ze belanden echter vooral van de regen in de drup en ook dat geeft niet het idee dat de personages nu echt volwassen zijn geworden. Het taalgebruik van de personages doet hier nog een schepje tussenop. Jonas maakt als dichter sinterklaasrijmpjes en de vriendinnen gebruiken woorden als ‘sorryknorrie’ en koosnaampjes als ‘Ezzieladielo’.  
 
Nu is dit een boek in een serie die juist populair is door de herhalende aspecten ervan. Juist het gebruik van steeds dezelfde personages en elementen als de berichten en de survival tips dragen bij aan de herkenbaarheid en de populariteit ervan. Flat characters inclusief hun karakteriserend taalgebruik passen daar bij. Toch had ik meer diepgang verwacht. Dat komt omdat het boek duidelijk op de markt wordt gezet als een variant voor volwassenen – en dan verwacht ik dat personages en schrijfstijl binnen de grenzen van het genre wel een bepaalde ontwikkeling hebben doorgemaakt.
 
Daar komt bij dat Oomen met de podcasts en haar vooronderzoek het idee wekt dat zij zich serieus verdiept heeft in zaken waar jongeren van nu mee te maken hebben. Juist daardoor had ik verwacht dat zaken waar jongeren van nu tegen aanlopen verder uitgewerkt zouden zijn. Overdosis schaadt, zo blijkt niet alleen uit het diazepam-gebruik van Esther, maar ook uit de grote hoeveelheid issues die hier over de personages uitgestrooid wordt. De oplossing voor alles – je hart volgen – lijkt dan ook wat naïef.
 
Er is nog één ding dat me van het hart moet. Toen ik begon met lezen vond ik het ietwat vervreemdend dat Rosa pas 25 is – ik ben dat namelijk niet. Maar de tijd in de fictieve wereld hoeft uiteraard niet gelijk te lopen aan de werkelijke tijd. Aangezien de serie doorliep tot 2015 - een tijd waarin ik al volwassen was, snap ik dat de gemiddelde lezer van de serie zich juist in een jongere Rosa kan herkennen.
 
Kwalijk vind ik wel dat ook de tijd in het boek niet klopt. Het boek speelt zich duidelijk af in de huidige tijd aangezien de personages ChatGPT gebruiken – een AI-tool die pas in 2022 openbaar beschikbaar is. Rosa zou dan niet voor 1997 geboren kunnen zijn. Het wordt dan bedenkelijk dat Rosa zegt nog met een inbelverbinding gewerkt te hebben: dan zat ze wel heel jong achter een computer. Dat de timing echt niet klopt blijkt als het levensverhaal van Rosa’s moeder besproken wordt. Die is geboren in 1963 en werd rond haar 21ste zwanger. Dat zou betekenen dat Rosa juist ouder is dan ik, in plaats van jonger. Dat komt samen met andere onjuistheden: zo wordt er in het boek vanuit gegaan dat candida een soa is. Zaken controleren én een duidelijk beeld van de chronologie hebben kan dit soort fouten voorkomen. Dit is overigens niet alleen een schrijver, maar ook een redacteur aan te rekenen.
 
Kortom, het boek past uitstekend binnen de serie en is een spannende roadtrip met bekende personages en herkenbare elementen. Het is leuk om je als volwassene nog een keer onder te kunnen dompelen in een wereld waar je als kind fan van was. Daarom vind ik dit boek een leuk initiatief, maar de uitwerking schiet voor mij te kort. Oomen doet namelijk niet wat ze belooft: met haar lezers meegroeien.
 
Francine Oomen: Hoe overleef ik alles wat ik niemand vertel?, Volt, Amsterdam 2023, 278 p. ISBN:  9789021475899. Distributie L&M Books


deze pagina printen of opslaan